Over de hele wereld verdwijnen gletsjers in een steeds sneller tempo als gevolg van klimaatopwarming. De terugtrekkende ijsmassa's laten land achter dat ruimte biedt aan nieuwe ecosystemen.
Terugtrekkende gletsjers laten land achter dat duizenden jaren onder een dikke laag ijs verscholen lag: kale woestijnen die al die tijd geen leven kenden. Maar niet voor lang, aldus professor Matthias Huss, gletsjerdeskundige verbonden aan de Zwitserse onderzoeksinstelling ETH Zurich. In een nieuwe studie brengen hij en zijn team voor het eerst modellen over de veranderingen van gletsjers en ecologische analyses samen om in kaart te brengen wat er gebeurt met dat nieuwe land. 'Verdwijnende gletsjers laten vaak diepe uitsnijdingen in de rotsen achter. Daar ontstaan meren, of andere waterecosystemen zoals moerassen. Sommige gletsjers komen uit in de zee, en als die wegsmelten, verandert het maritieme ecosysteem.'
De impact van een warmer klimaat op gletsjers zelf wordt bepaald door twee factoren, verduidelijkt Huss: 'Veel hangt af van hun omvang. Gletsjer met een relatief klein volume, zoals die in de Alpen, zullen waarschijnlijk volledig verdwijnen. Grotere ijsmassa's zoals die in Alaska of Patagonia blijven bestaan, al verliezen ze wel enorme volumes ijs. Ook de locatie speelt een rol. Gletsjers in regio's met een maritiem klimaat gaan er sneller op achteruit dan die gelegen in een continentaal klimaat omdat die klimaatzones minder snel reageren op klimaatverandering.'
Nieuw thuis
Zodra het ijs verdwijnt, duikt het eerste leven op. Dat gaat verrassend snel, vertelt Huss. 'Al na een paar jaar duiken de eerste planten op. Dat organisch materiaal op de bodem laat grotere planten toe om het land te koloniseren. Onze modellen beschrijven niet in detail waar precies welke fauna zal opduiken, maar we hebben wel een idee. In principe gaat het om een verschuiving van ecosystemen. Zo schuift grasland hogerop waar het ijs verdwijnt. Maar er zijn ook situaties waarbij het gletsjerijs vandaag veel lager ligt, zelfs tot op zeeniveau. Daar kunnen zelfs bossen ontstaan. Zulke processen vinden nu al plaats, in de Alpen bijvoorbeeld.'
Huss vindt het ongelooflijk jammer dat een natuurfenomeen met een majestueuze schoonheid zoals gletsjers wegsmelten. Maar tegelijkertijd komen er nieuwe ecosystemen met een grote waarde in de plaats. Zeker omdat de fauna en flora die dat land zullen koloniseren, net de soorten zijn die het moeilijker krijgen in een opwarmend klimaat, aldus Huss. 'Het gaat om soorten die zich hebben aangepast aan de kou. Die raken hun habitat kwijt. De voormalige gletsjers bieden hen mogelijk een nieuw thuis.'
'De gletsjergebieden verdienen bescherming, zeker omdat zij een toevluchtsoord bieden aan fauna en flora die elders in de verdrukking raken'
Dat niet alleen, het land dat vanonder het ijs opduikt, slaat ook CO2 op. Zodra vegetatie de kale rotswoestijn koloniseert, wordt er een bodem opgebouwd uit organisch materiaal dat koolstof kan opslaan. 'Het terugtrekken van de gletsjers vergroot het oppervlak van de bodem dat in staat is CO2 vast te leggen. Let wel, het gaat niet om enorme hoeveelheden CO2 die op die manier uit de atmosfeer verdwijnen, maar het heeft zijn waarde.'
Wat er precies met de naar schatting 210 000 gletsjers wereldwijd zal gebeuren, hangt af van de mate waarin de aarde verder opwarmt. Huss roept op om nu toch al na te denken over de omgang met het land onder het ijs. 'Veruit de meeste gletsjergebieden genieten geen of nauwelijks bescherming. Nu het ijs verdwijnt ontstaan er bijzonder waardevolle stukken natuur. Die verdienen bescherming, zeker omdat zij een toevluchtsoord kunnen bieden aan fauna en flora die elders in de verdrukking raken.'
