Elk jaar levert een fascinerende oogst op aan nieuwe inzichten in mijn vakgebied. Het blijft lastig om er een favoriet uit te lichten. Na een stevige portie kill your darlings kies ik uiteindelijk voor een opmerkelijke studie over tandsteen bij Zweedse beren.
Wat klinkt als een fait divers getuigt in werkelijkheid van grote originaliteit en biedt een holistisch inzicht in onze verreikende impact op onze planeet. Tegelijk toont de studie, die gepubliceerd werd in het vakblad Current Biology, dat degelijk evidence-based beleid voor een ommekeer kan zorgen.
Sinds de jaren 1940 produceren we op industriële schaal antibiotica voor mens en vee. Een doorbraak voor de geneeskunde, maar ze bezorgde wetenschappers ook hoofdbrekens over resistente bacteriën. Die micro-organismen komen voor in ziekenhuizen, maar duiken ook op in de natuur, en bij wilde dieren. Hier komen de onderzochte beren in het verhaal. Wetenschappers gingen na welke bacteriën de voorbije 180 jaar in de muil van Zweedse beren leefden. Ze maakten daarvoor dankbaar gebruik van het tandsteen van geschoten beren. Tandsteen is de verkalkte vorm van tandplak, de biofilm die bacteriën op tanden vormen.
Uit dat tandsteen konden de onderzoekers de genomen van diverse bacteriën isoleren. Ze hanteerden een zogenoemde metagenomische aanpak, waarbij genetisch materiaal van een gemengde gemeenschap van micro-organismen wordt bestudeerd. Dat leverde fascinerende inzichten op. Zo bepaalden de onderzoekers een baseline van de bacteriële diversiteit en genetische kenmerken voor het antibioticatijdperk. Vervolgens zagen ze in de reeks tandsteenmonsters dat het aandeel resistente stammen parallel met het antibioticagebruik in Zweden toenam. De jongste twee decennia voerde de Zweedse overheid een aangepast antibioticabeleid. Dat laat zich nu al zien in de berenmuilen van die periode, waarin minder resistentie bacteriën voorkomen.
De studie is een mooi voorbeeld van ecosysteemdenken. We maken deel uit van een holistisch systeem. Onze keuzes in de geneeskunde werken door tot in andere levensvormen. Een prima studie om verder gaten te schieten in het tussenschot tussen natuur- en menswetenschappen.
