Het was al bekend dat hommels in staat zijn om een vaardigheid aan te leren door soortgenoten te observeren. Nieuw onderzoek toont aan dat ze ook het vermogen hebben die kennis actief en bewust door te geven en zo over de hele kolonie te verspreiden.
Een onderzoeksteam aan de Londense Queen Mary University deed een experiment met zes kolonies aardhommels (Bombus terrestris). Centraal in het onderzoek stond een puzzeldoosje met daarin een suikeroplossing. Om daaraan te geraken konden de hommels gebruik maken van twee hendels, een blauwe en een rode. Door daartegen te duwen konden ze het deksel ofwel met de klok mee ofwel tegen de klok in opendraaien.
Het team leerde een aantal hommels de blauwe of de rode hendel te gebruiken. Die ‘getrainde’ hommels lieten ze vervolgens vrij in een testopstelling waarin ze samen met ongetrainde soortgenoten op zoek moesten naar voedsel. Parallel daarmee waren er controlegroepen met hommels zonder getrainde exemplaren. Camera’s legden zes tot twaalf dagen lang vast wat er precies gebeurde.
In een eerste fase kregen ongetrainde hommels het gezelschap van ofwel een soortgenoot die de rode hendel beheerste ofwel een die geleerd had dat blauw de oplossing was. Slechts één type ‘leraar’ dus. De groepen hommels met een getraind dier in de rangen wisten significant meer puzzeldozen open te krijgen dan de controlegroepen die het zelf moesten uitzoeken. Opmerkelijk was dat ze daarvoor in maar liefst 98 procent van de gevallen de methode gebruikten die de getrainde hommel was aangeleerd. De rode of de blauwe hendel, dus. Dat wijst erop dat ze de oplossing niet individueel of toevallig hadden gevonden, maar dat er sprake was van sociaal gedrag waarbij ze het van de getrainde hommel hadden geleerd.
Efficiënter
In een tweede fase werd het experiment uitgebreid naar het inbrengen in een kolonie van zowel rode hendel-leraren als blauwe hendel-adepten. Daaruit kwam naar voren dat de ongetrainde hommels aanvankelijk beide methodes overnamen. Na verloop van tijd ontwikkelde de groep wel een voorkeur voor een van beide oplossingen, die de dominante foerageermethode werd.
Vanuit een ander perspectief bekeken: hommels die een methode aangeleerd kregen bleken die te verkiezen boven zelf een oplossing zoeken. Waardoor ze efficiënter – lees: ‘slimmer’ werden. Je zou het dus kunnen vergelijken met een klas waarin leerlingen bewust en meteen besluiten niet zelf uit te zoeken hoe je een vierkantswortel trekt maar de methode te volgen die de leerkracht hen aanreikt.
De kern van de researchresultaten is voor onderzoeksleider Alice Bridges een opmerkelijke parallel: ‘Sociaal leren om informatie over te dragen blijkt bij hommels – alles welbeschouwd ongewervelde dieren met een klein brein – op dezelfde manier te werken als bij vogels en zelfs zoogdieren.’
