IJsbeer werd bruine beer, niet omgekeerd

IJsberen waren ooit bruine beren, maar omdat ze de bossen en toendra’s omruilden voor kilometers pakijs werd de kleur van hun vacht steeds witter. Dat is tenminste toch het geldende idee van de ijsberenevolutie. Genetisch onderzoek wijst echter iets anders uit.

Al heel wat genetici beten hun tanden stuk op de relatie tussen bruine beren en ijsberen. Het zag er allemaal zo eenvoudige uit, hét prototype van het Darwiniaanse evolutieverhaal: naarmate de beren naar het noorden emigreerden, hadden de exemplaren met een lichtere vacht betere overlevingskansen, tot er uiteindelijk een volledig witte ondersoort ontstond. Einde verhaal. Toch moesten genetici toegeven dat DNA-analyses een ander verhaal vertelden, met als hoofdrolspelers de bruine beren van de ABC-eilanden in Alaska. Deze drie eilanden, Admiralty, Baranof en Chichagof liggen in het zuidwesten van de staat, waar Alaska nog slechts een dunne strook is die Canada van de zee scheidt.

De berenpopulatie op deze eilanden is overduidelijk bruin, zowel qua kleur als gedrag.  Toch lijkt hun mitochondriaal DNA –een stukje DNA dat een kind enkel en alleen van zijn moeder erft- veel meer op dat van ijsberen dan op dat van bruine beren. Deze ontdekking stelden wetenschappers voor een probleem want hoe kan een overduidelijk bruine berenpopulatie afkomstig zijn van een ijsbeermoeder?
Canadese en Amerikaanse onderzoekers besloten het raadsel op te lossen door een DNA-analyse van de ABC-beren uit te voeren. Hun resultaten, die vandaag verschijnen in Plos Genetics, onthulden dat 6,5% van de X-chromosomen van de populatie afkomstig waren van ijsberen, terwijl dat voor de rest van het genoom slechts 1 % was.

Wetenschappers besluiten hieruit, dat tijdens één of andere ijstijd, de habitat van de ijsberen tot aan de ABC-eilanden reikte. Toen het ijs begon terug te trekken, kwamen de ijsberen en bruine beren waarschijnlijk wel eens met elkaar in contact, een fenomeen dat vandaag soms ook al gebeurt. Waarschijnlijk is de oermoeder van de ABC-populatie ontstaan door een kruising van een witte moeder en een zwarte vader. Verdere hybridisaties met bruine berenmannetjes, leidden er toe dat de populatie er vandaag uitziet als een doodgewone bruineberengemeenschap. (lb)