Het gaat niet goed met onze bossen. Het veranderende klimaat verzwakt bomen en maakt hen vatbaarder voor allerlei ziektes en plagen. INBO zocht uit hoe het bosareaal in Vlaanderen aan te passen aan deze nieuwe realiteit.
INBO, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, kreeg van een reeks partners uit Oost-Vlaanderen en Zeeuws-Vlaanderen de opdracht de staat van het bosareaal in kaart te brengen, en na te gaan hoe het beter kan. De resultaten van het onderzoek werden vorige week vrijdag in Stekene voorgesteld.
Die aftakeling van onze bossen heeft meerdere oorzaken, allemaal gelinkt met de klimaatsverandering
'In eerste instantie zijn we gaan kijken hoe enkele bossen in Stekene, Hulst en Damme de afgelopen twintig jaar geëvolueerd zijn, en dat aan de hand van eerdere data,' legt Arthur De Haeck uit. De Haeck, medewerker bij INBO werkt rond bossen en klimaat en is gespecialiseerd in de diagnose van bomen. 'Daarbij keken we vooral naar fijnspar en grove den. Verder onderzochten we de correlatie tussen droogte en vatbaarheid voor ziektes en plagen, en analyseerden we data uit jaarringen van bomen op vier locaties.'
Bomen onder druk
Veel goed nieuws valt er niet te vertellen over de bossen in Vlaanderen. Het veranderende klimaat laat zich stevig voelen. 'We zien sterfte onder bomen sterk toenemen,' aldus De Haeck. 'Bomen verzwakken, en dat maakt hen kwetsbaar voor ziektes en plagen. Naaldbossen bijvoorbeeld lijden zwaar onder de aantasting van de schorskever en sterven in sneltempo af.'
Die aftakeling van onze bossen heeft meerdere oorzaken, allemaal gelinkt met de klimaatsverandering. 'De algemene droogte laat zich voelen. Bomen hebben dorst. We zien ook meer extreme weersomstandigheden, gaande van zeer nat tot zeer droog. Dat vraagt veel van bomen om zich telkens aan te passen. Dat alles verzwakt ons bosbestand en maakt bomen kwetsbaar. Voeg daar nog aan toe dat het bosbestand in Vlaanderen erg versnipperd is. Kleinere stukjes bos zijn nu eenmaal minder weerbaar.'
Slecht nieuws, want veel nieuwe ziektes en plagen vinden hun weg naar onze regio, aldus De Haeck. 'Een hele reeks exoten vindt hier voet aan de grond als gevolg van mondiale contacten. Tegelijkertijd maakt het veranderende klimaat dat ze zich hier beter thuis voelen. Het gaat om een combinatie van mondialisering en pathologieën. Maar ook bestaande, inheemse ziektes en plagen nemen andere proporties aan.'
Meeldauwschimmel bij eiken, de boktor, rodebandjesziekte,... De lijst potentiële bedreigingen is lang, en er zijn er nog meer op komst. 'Wat we scherp in het oog houden is de opmars van de xylella-bacterie. Die heeft in Zuid-Europa een ravage onder de olijfbomen aangericht, maar voelt zich thuis op heel wat andere soorten bomen en struiken. Het is een kwestie van tijd voordat deze plaag ook hier opduikt.'
Een ander aspect dat tot nu toe wat onder de radar is gebleven is het hoge gehalte aan stikstof in de bodem, voornamelijk afkomstig uit de landbouw en uitstoot van verkeer en industrie. 'Dat is overal in West-Europa het geval,' verduidelijkt De Haeck. 'Tegelijk bevat de atmosfeer meer CO2. Beide fungeren als een soort meststof voor bomen. Die groeien daardoor sneller, maar dat maakt dat ze meer vocht verliezen door verdamping vanuit het bladerdek. Dat vocht is er vaak niet, want droogte neemt toe. Die spreidstand tussen snellere groei en minde vocht verzwakt bomen enorm.'
Loofbomen robuuster
INBO bracht niet alleen de toestand van de bossen in kaart, er werd ook nagedacht hoe bossen beter bestand te maken tegen al deze bedreigingen in een vervolgonderzoek, verduidelijk De Haeck. 'Op enkele proeflocaties testen we verschillende methodes van aanplanten, als ook de samenstelling van soorten. Het gaat om gangbare beplanting, aanplant in kleien groepjes bomen en spontane bebossing. Die proeven gaan we de komende jaren opvolgen.'
