Het lijkt een leuk idee om je kat te vernoemen naar Hermeliens kat uit Harry Potter: Crookshanks. Maar als je het internet mag geloven, is die naam te ingewikkeld en kan het arme beestje zijn eigen naam dan niet verstaan. Hoe zit dat? PhD-onderzoeker en kattenexpert Morgane Van Belle (UGent) legt het uit.
Morgane Van Belle is doctoraatsonderzoeker aan de vakgroep Veterinaire- en Biowetenschappen van de UGent. Haar onderzoek kijkt naar het onderlinge gedrag van katten en hoe we op daarop kunnen inspelen, bijvoorbeeld bij adoptie. Om te onderzoeken hoe katten zich thuis gedragen, werkt ze samen met de eigenaars – een vorm van burgerwetenschap. Zij vullen enquêtes in over het gedrag van hun katten en maken video’s. Die gebruikt Van Belle om op afstand het gedrag te observeren.
Hoe verschilt de communicatie tussen katten van die tussen kat en mens?
‘Huiskatten stammen af van de woestijnkatten die solitair leefden. Maar tijdens de domesticatie zijn ze groepen gaan vormen en hebben ze sociaal gedrag geleerd. Toch vermijden katten directe confrontatie liever en communiceren ze daarom onderling vooral via hun geur. Het gezicht van katten zit vol geurklieren, vooral op de wangen. Daarmee scheiden ze feromonen af die enkel katten kunnen ruiken. Wanneer een kat jou een kopje geeft, geeft ze haar geur door naar jou. Dat is een vriendelijk signaal, maar wij ruiken dat dus niet.’
‘Katten gebruiken daarom vooral lichaamstaal om met ons te communiceren. De meeste mensen weten bijvoorbeeld dat de staart omhoog steken een vriendelijk signaal is, maar ook de oren zijn belangrijk. Katten gebruiken ook geluiden, maar we zien dat katten geleerd hebben om geluiden naar mensen te maken. Onderling doen katten dat minder.’
Kunnen katten hun naam verstaan?
‘Japans onderzoek uit 2019 speelde geluidsopnames van willekeurige woorden en hun naam af bij katten. Die waren ingesproken door het eigenaar, maar ook door vreemde mensen. Zij zagen dat katten anders reageerden op hun naam, maar dat soms ook deden bij de naam van andere katten. Maar er deden weinig katten mee aan de studie en bij de staart of oortjes alleen merkten de onderzoekers bijvoorbeeld geen verschil. De katten gaven enkel een reactie wanneer je alle manieren van reageren optelde.’
‘Het onderzoek suggereert dat katten hun naam kunnen begrijpen, maar het is wel belangrijk om één naam te gebruiken. We hebben de neiging om onze katten koosnaampjes te geven, maar een kat leert haar naam door herhaling. Je combineert de naam ook best consequent met lichaamstaal zoals je hand uitsteken, dan weet de kat dat je het tegen haar hebt. Een babystemmetje kan ook helpen, want onderzoek toont aan dat katten merken dat je het tegen hen hebt omdat we dat stemmetje bij andere mensen niet gebruiken.’
‘Er is verder onderzoek nodig naar het cognitief vermogen van katten. We weten dat katten woorden kunnen leren, maar we weten nog niet hoeveel.’
Moet je een kat getraind worden om haar naam te kunnen verstaan?
‘Er is nog geen onderzoek gebeurd naar verschillen in verstaanbaarheid tussen kattennamen, maar je gebruikt best altijd dezelfde naam. Katten leren dan spontaan hun naam door positieve associaties, bijvoorbeeld wanneer je hen roept omdat ze eten krijgen. Wanneer je een kat roept omdat ze ergens op gesprongen is, leert ze haar naam ook. Dat heet klassieke conditionering: de kat ziet haar naam als een voorspeller voor andere zaken. Het is mogelijk en nuttig om katten te trainen, maar hun motivatie en aandachtsspanne zijn vaak kleiner dan bij honden. Je traint een kat dan best zonder haar te straffen, want dat creëert alleen maar angst.’
Op YouTube circuleren filmpjes van katten die knoppen gebruiken om met hun baasjes te ‘praten’. Wanneer één van beiden op de knop duwt, zegt de knop een woord dat de andere kan verstaan. Hoe werkt dat?
‘Eerst leert de kat om het geluid van de knop te associëren met iets positiefs, dat is dan de klassieke conditionering. Daarna volgt operante conditionering: de kat moet zelf op de knop duwen om een beloning te krijgen. Zo stimuleer je de hersenen van je kat en dat is een verrijking. Maar ik vind het relevanter dat je de lichaamstaal van je kat leert lezen. Zo kan ze op haar eigen manier zeggen wat ze wil, want menselijke taal is artificiëler. Als je je kat toch wil trainen, kan je haar beter leren om in de transportbox te gaan.’
‘We beseffen te weinig dat katten ons ook trainen. Ze gaan bijvoorbeeld naast de kast met eten staan en dan wil je hen al brokjes geven. We moeten leren kijken naar wat katten ons tonen en daarop inspelen, dit kan ook zonder menselijke bron zoals drukknoppen.’
Doe mee met #eosleeft
Met artificiële intelligentie is het eenvoudiger dan ooit om massaal misinformatie viraal te laten gaan op sociale media. Eos Wetenschap vzw wil een baken zijn voor iedereen die op zoek is naar wetenschappelijk onderbouwde journalistiek.
Dankzij de financiële steun van onze community kunnen we dit onafhankelijk blijven doen zonder beïnvloeding van politieke of commerciële spelers.
Wij verstoppen ons niet achter een paywall, omdat we geloven dat open, kwaliteitsvolle wetenschapsjournalistiek leidt tot een vrijere en betere wereld.
Wil je meer weten over de missie van Eos? Klik hier.
Deel je onze missie? Help mee om onze impact te vergroten.
