Meerdere perspectieven voor een beter natuurbeleid

Onze omgang met de natuur wordt bepaald door de waarde die we toekennen aan de wereld om ons heen. Nu steunt natuurbeleid al te vaak op een eenzijdig perspectief op de natuur. Meerdere visies in rekening brengen kan natuurbehoud niet enkel effectiever maken, maar ook rechtvaardiger.

IPBES, het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services, nam in een lijvig rapport de visies die aan de grondslag liggen van natuurbeleid onder de loep. Die steunen al te vaak op een nauwe economische inschatting van natuurwaarde. Biodiversiteit en ecosysteemdiensten, de goederen en diensten die een ecosysteem aan de mens levert, krijgen een geldwaarde opgeplakt en daarmee een gewicht in beleidskeuzes. Die benadering laat echter andere manieren om de natuur te waarderen buiten beeld.

Professor Sander Jacobs, senior researcher verbonden aan INBO, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, schreef mee aan het rapport. 'De manier waarop we naar de natuur kijken heeft potentieel om onze relatie ermee te verbeteren. Waardering gaat in principe over het toekennen van belang en ligt aan de basis van collectieve beslissingen die dan weer verschillende voor- en nadelen hebben voor diverse groepen in de samenleving. Een beheer op basis van een eenzijdige visie riskeert nadelen te creëren voor mensen wiens waarden niet mee in rekening worden gebracht.'

Vandaag weegt vooral het economische sterk door. 'Eigenlijk gaat het om een keuze van eenheid in de waardering van natuur. Het is mogelijk om biodiversiteit, ecosysteemdiensten, recreatie of erfgoedwaarde in geld uit te drukken. Dat heeft zijn nut om te wegen op het beleid. Maar er is een keerzijde. Andere manieren om de natuur te waarderen, zoals bijvoorbeeld een relatie met een landschap, vallen niet in economische termen uit te drukken en worden niet meegenomen in beslissingen.'

Maar niet enkel een puur economische waardering levert problemen op. Ook met een te eenzijdige ecologische visie loopt het soms mis. 'Wanneer men bijvoorbeeld op een erg strikte manier aan natuurbehoud doet en gebieden afschermt voor de mens, kan dat nadelen opleveren voor gemeenschappen die traditioneel gebruikmaken van dat landschap', aldus Jacobs.

Economische en ecologische waarderingen domineren vandaag de visies die aan de basis liggen van milieubeleid. Dat doet tekort aan verschillende andere perspectieven, vertelt Jacobs. 'De relationele waardering die ons verbindt met een landschap bijvoorbeeld wordt vaak onderkent. Die is groot voor gemeenschappen die echt in de natuur leven. Dergelijke waarden zijn minder makkelijk te kwantificeren, en worden als minder belangrijk gezien. Toch zijn er wel degelijk indicatoren te vinden die elementen zoals de relatie met de natuur of de cultuurhistorische waarde van een landschap in rekening kunnen brengen.'

Jacobs hoopt dat het rapport leidt tot een nieuwe, meervoudige standaard van waardering. 'Vandaag domineert meestal één perspectief bij het nemen van beslissingen. We zouden graag zien dat beleidsmakers en de administraties die bijvoorbeeld socio-economische impactanalyses evalueren meerdere dimensies in rekening brengen. Dat zou het beleid niet enkel effectiever maken, maar ook breder gedragen, want een meervoudig perspectief betekent ook dat de stem van andere groepen in de bevolking gehoord wordt.'

Het inbrengen van meerdere perspectieven bij het uittekenen van een milieubeleid dient niet enkel te leiden tot een beter en breder gedragen beheer, maar ook tot meer rechtvaardigheid, aldus Jacobs. 'Dat is een essentieel punt in natuurbeheer. Mensen wiens waarden niet erkend worden, zitten ook niet mee aan tafel. Een bredere kijk op de waarde van de natuur vergroot ook de rechtvaardigheid van natuurbeleid.'