Miljoenen jaren zonder seks

Bdelloida, een onderklasse van de raderdieren, planten zich al miljoenen jaren succesvol voort zonder seks. Ze behouden hun genetische diversiteit door DNA-fragmenten van andere organismen te stelen.

Dieren planten zich meestal voort door zaadcellen en eicellen te versmelten. Het DNA van vader en moeder versmelt en zo ontstaat een nieuw organisme met uniek DNA. Bij bdelloida raderdieren komt er geen bevruchting aan te pas: onbevruchte eicellen delen zich en vormen zo een nieuw organisme. Bij andere dieren zou die tactiek leiden tot genetische schade en een gebrek aan genetische diversiteit, waardoor de soort snel kan uitsterven. Bdelloida raderdieren hanteren echter twee strategieën om genetische schade te vermijden en de diversiteit te behouden.

De eerste is genetische conversie. Hierbij vervangt een eigen allel, een alternatieve vorm van hetzelfde gen, een defect gen. De tweede strategie is horizontale genenoverdracht. Wanneer de bdelloida raderdieren opdrogen, breekt het DNA in kleine stukjes. Daarna kunnen ze DNA-fragmenten opnemen van bacteriën en micro-organismen. Zo komt er nieuw DNA in het organisme, wat leidt tot genetische ‘verfrissing’ binnen de soort. Ze kunnen ook genen van andere raderdiertjes opnemen, die defecten in hun eigen genen herstellen. Horizontale genenoverdracht komt vaak voor bij microben, maar is zeldzaam bij dieren.

Een ander opvallend verschijnsel bij de bdelloida raderdieren is het extreem laag aantal transposonen. Dat zijn genen die zich vrij in het genoom kunnen bewegen. Transposonen kunnen ook leiden tot schadelijke mutaties. Bij zoogdieren zijn ongeveer 50% van de genen transposonen, maar bdelloida raderdieren zijn het er maar 8%. Dit zorgt ervoor dat de diertjes beter beschermd zijn tegen schadelijke mutaties dan zoogdieren. (mg)