Ze eten je sla. Ze onthoofden je dahlia’s. En ze zien er afstotelijk uit met hun slijmerige, drolvormige lijf. Toch zijn het bijzondere beestjes, met een bizar seksleven. 'Slakken hebben een speciaal orgaan waarin ze sperma kunnen verteren.'
Fotocredit: Harry Rutherford
Naaktslakken hebben een gigantisch imagoprobleem. Weinig mensen nemen dan ook de moeite om de beestjes te bewonderen. Neen: knip, de schaar erin en klaar! Slakkenexpert Thierry Backeljau vindt dat jammer, en gaat dan ook in de tegenaanval: ‘Slakken zijn niet het probleem, wij zijn het probleem. We maken onze tuinen aantrekkelijk voor slakken door ze vol te zetten met jonge, sappige planten. Bovendien krijgen naaktslakken vaak de schuld, terwijl sommige huisjesslakken evenveel schade kunnen aanrichten.’
Zeg ook niet zomaar naaktslak tegen een naaktslak. ‘Er bestaan duizenden soorten naaktslakken, waarvan de meeste in zee leven en prachtig gekleurd zijn. Slechts een handvol daarvan heeft het op je sla gemunt, zoals de Spaanse wegslak (Arion vulgaris), een invasieve soort die in de jaren 1970 opdook (maar niet uit Spanje komt) en de inheemse rode wegslak (Arion rufus).’ Zij verbrodden het voor de rest. De grote aardslak (Limax maximus) bijvoorbeeld vreet je tuin niet kaal. De grijze slak met haar gestreepte tijgervel gaat zelfs achter andere slakken aan om ze op te eten. Topsnelheid van dit roofdier: 2,5 mm/s. En zelfs de overlastslakken spelen een cruciale rol. ‘Ze breken organisch materiaal af en verrijken zo de bodem. Door hun begrazing van snelgroeiende planten geven ze traag groeiende planten meer kansen.’
Mijn kippen lusten ze niet, maar dat ligt volgens Backeljau eerder aan hun persoonlijke kieskeurigheid. ‘Egels, padden, merels en wel degelijk ook kippen eten ze.’
Wie mee aan tafel wil, is bij deze uitgenodigd. ‘Er circuleren veel, vooral oude, recepten met slakken. In de middeleeuwen werd slakkensiroop – een mengsel van slakken, wijn, olie en suiker – gebruikt als middel tegen benauwdheid en hoesten. Tegenwoordig weten we dat dit kwakzalverij was, maar liefhebbers maken de siroop nu nog omdat ze hem lekker vinden.’
‘Sommige soorten, zoals de wijngaardslak, schieten liefdespijlen in hun partner.’
Slakken kunnen overal tegenop kruipen dankzij hun slijm, dat uit water, koolhydraten en een vochtabsorberend eiwit bestaat. Dit voorkomt uitdroging, beschermt tegen roofdieren en helpt de slakken om de weg naar huis terug te vinden. Het slijm heeft ook toepassingen voor ons. Wetenschappers bestuderen het als basis voor wondgenezende gels en supersterke kleefstoffen.
En dan nu het moment waarop je al zit te wachten sinds het lezen van de titel: het seksleven van de slak. ‘Sommige aardslaksoorten hebben verhoudingsgewijs een van de langste penissen in de dierenwereld. De slakken zijn een tiental centimeter lang, maar hun penis kan in erectie een meter lang worden. De penis is zo lang dat de slakken zich aan een tak of dakgoot moeten laten hangen om te paren.’
‘Landslakken in België zijn bijna allemaal hermafrodiet, wat betekent dat ze zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsdelen hebben. Ze kunnen zichzelf bevruchten, maar dat leidt tot de meest extreme vorm van inteelt. Ze zoeken dus beter een partner. Het vinden van een partner is gevaarlijk en kost veel energie. Je partner kan ziekten overdragen, en bovendien weet je als slak niet zeker of je partner je zaad ook gebruikt voor bevruchting. Slakken hebben een speciaal orgaan waarin ze sperma kunnen verteren. Na een paring ‘kiezen’ ze dus of ze al dan niet bevrucht willen worden.’
Slakken hebben daarom verschillende strategieën ontwikkeld. ‘Sommige soorten, zoals de wijngaardslak, schieten liefdespijlen in hun partner. Deze pijlen bevatten stoffen die het verteringsorgaan van de partner lam leggen, waardoor het sperma niet wordt afgebroken en naar het voortplantingsstelsel gaat.’ Andere slakken proberen hun partner zo snel mogelijk klaar te laten komen. ‘Dan ontvang je sperma waarvan je zeker weet dat het gebruikt wordt, en hoef je geen sperma te verliezen waarvan je dat niet zeker weet.’
Slakken nemen ook hun tijd: hun voorspel kan uren duren, terwijl de daadwerkelijke paring soms maar enkele seconden vraagt. ‘We onderscheiden enkele soorten zelfs van elkaar op basis van hoe lang de paring duurt. Bij de ene soort is dat dan bijvoorbeeld twintig minuten, bij de andere negentig minuten, terwijl beide soorten uiterlijk niet te onderscheiden zijn.’ De slak kan dus zowaar een inspiratiebron zijn voor orgasmegelijkheid. Denk daar eens aan wanneer je met een schaar in de aanslag je moestuin intrekt.
