De ontdekte dinosaurus is meer dan de laatste overlevende in een sleutelperiode in de geschiedenis van zijn soort. Het fossiel kan ons namelijk ook meer leren over het leven op een planeet die in de greep is van klimaatopwarming.
Beeld: © Jorge Gonzalez
De nieuw ontdekte soort is een vroege tweevoetige plantenetende dinosauriër die ongeveer 99 miljoen jaar geleden leefde. Het merendeel van een skelet van een jong specimen ervan werd onlangs ontdekt in de Amerikaanse staat Utah, inclusief zijn schedel, ruggenwervels en ledematen. Zijn meest uitgesproken kenmerk is zijn krachtige kaak met tanden die erop afgestemd zijn door taai plantenmateriaal te kunnen kauwen.
In het tijdperk waarin hij leefde, het midden van het Krijt, vonden grote veranderingen plaats die een enorme invloed hadden op de dinosauriërs en het leven op aarde in het algemeen. Een almaar grotere toename van de CO2 in de atmosfeer zorgde voor – het klinkt helaas herkenbaar – een opwarming van de aarde en stijgende zeespiegels. De temperatuur steeg zelfs in die mate dat er regenwouden floreerden op de polen.
Op het land worden de dinosauriërs, die aan het einde van het Krijt helemaal zullen uitsterven, teruggedrongen tot steeds kleinere stroken. Daarbovenop verdringt andere en voor hen letterlijk onverteerbare fauna de planten waarmee ze zich voeden. Dat leidt er toe dat de gigantische Sauropoda en Allosauriërs beginnen te verdwijnen. Parallel daarmee steken kleinere planteneters, zoals de vroege vogelbekdieren en gehoornde dinosauriërs, en Theropoda – onder meer de Tyrannosaurus en de Oviraptor – vanuit Azië over naar Noord-Amerika.
Het meest uitgesproken kenmerk van de nieuw ontdekte soort zijn zijn krachtige kaak en tanden. (© National Geographic, Mark Thiessen & Becky Hale)
Afgrond
Op dat spreekwoordelijke cruciale kruispunt moeten we de nieuw ontdekte soort situeren. Ze kreeg de benaming Iani smithi. Het eerste deel daarvan verwijst naar de Romeinse god Janus. De god van het begin en het einde, van het openen en het sluiten. Vandaar zijn bekende twee hoofden die elk een andere kant opkijken.
Een bewuste keuze om aan te geven waarom de Iani smithi zo uniek is in de geschiedenis van de dinosauriërs, stelt teamleidster en paleontologe Lindsay Zanno (North Carolina State University): ‘Hij is wellicht de laatste overlevende van een dinosauriërsgeslacht dat ooit groeide en bloeide op het Noord-Amerikaanse continent, maar verdrongen werd door andere soorten. Hij stond als het ware op het uiterste puntje van de afgrond. Van daaruit kon hij achteromkijken naar de ecosystemen van het verleden. Maar hij kon ook al een glimp opvangen van een toekomst die als een sneltrein op hem af kwam gedenderd.’
De Iani smithi is volgens prof. Zanno dan ook meer dan een nieuw gelegd puzzelstukje. Hij is een bijzonder interessant wetenschappelijk studieobject, maar niet alleen dat: ‘Dit fossiel verder bestuderen in de context van veranderingen op het vlak van milieu en biodiversiteit zal ons meer inzicht bieden in de geschiedenis van de aarde. Maar tegelijkertijd is hij ook een symbool van een planeet die verandert als gevolg van klimaatopwarming.’
