De CO2-uitstoot door verbranding van fossiele brandstoffen bereikte in 2024 met 37,4 miljard ton of een stijging van 0,8% t.o.v. 2023, een nieuw record. Tevens blijkt de oceaan, normaliter goed voor de opname van een kwart van die uitstoot, dit jaar die rol minder goed te hebben vervuld.
Dat maakte het internationale Global Carbon Budget expert team, waarvan het VLIZ deel uitmaakt, bekend op de COP29 in Azerbeidzjan.
Ondanks de dringende noodzaak om de uitstoot te verminderen om de klimaatverandering af te remmen, zeggen de onderzoekers dat er nog steeds 'geen teken' is dat de wereld een piek heeft bereikt in de fossiele CO2-uitstoot. Met een verwachte uitstoot door verandering in landgebruik (zoals ontbossing) van 4,2 miljard ton, zal de totale CO2-uitstoot in 2024 naar verwachting 41,6 miljard ton bedragen, tegenover 40,6 miljard ton vorig jaar. In de afgelopen tien jaar is de fossiele CO2-uitstoot gestegen, terwijl de CO2-uitstoot door veranderingen in landgebruik (zoals door ontbossing) gemiddeld met 20% was gedaald. Dit jaar zal echter zowel de fossiele CO2-uitstoot als de CO2-uitstoot door veranderingen in landgebruik toenemen. De belangrijkste reden is het weerfenomeen El Niño, dat de droogte en de uitstoot door ontbossing en bosbranden in 2023-2024 heeft verergerd. De uitstoot door bosbranden in 2024 ligt boven het gemiddelde sinds het begin van de satellietregistratie in 2003, vooral door het extreme seizoen van bosbranden in Canada in 2023 (dat aanhield in 2024) en de intense droogte in Brazilië.
Met de huidige uitstoot van meer dan 40 miljard ton per jaar, blijft het CO2-niveau in de atmosfeer stijgen. “De gevolgen van klimaatverandering worden steeds dramatischer, maar we zien nog steeds geen teken dat de verbranding van fossiele brandstoffen zijn hoogtepunt heeft bereikt. Tot we wereldwijd een CO2-uitstoot van nul bereiken, zal de temperatuur blijven stijgen en steeds ernstigere gevolgen hebben,” zegt professor Pierre Friedlingstein van het Global Systems Institute in Exeter, die het onderzoek leidde.
Europa voorop, India maakt 'inhaalbeweging'
Wereldwijd stijgt de uitstoot van elk van de fossiele brandstoffen in 2024: steenkool (+0,2%), olie (+0,9%), gas (+2,4%). Deze dragen respectievelijk 41%, 32% en 21% bij aan de wereldwijde fossiele CO2-uitstoot. Regionaal bekeken blijkt dat:
- De emissies in de Europese Unie (7% van het mondiale totaal) dalen met 3,8%.
- De emissies van India (8% van het mondiale totaal) nemen met 4,6% toe.
- De emissies van China (32% van het mondiale totaal) stijgen marginaal (+0,2%).
- De emissies van de VS (13% van het mondiale totaal) dalen licht (-0,6%).
- De emissies in de rest van de wereld (38% van het mondiale totaal) zullen naar verwachting met 1,1% toenemen.
Vandaag compenseert (her)bebossing, voor wat betreft CO2-verwijdering, slechts ongeveer de helft van de permanente emissies door ontbossing. Alles samen is het CO2-niveau in de atmosfeer in 2024 gestegen tot 422,5 ppm (deeltjes per miljoen) of 2,8 ppm meer dan in 2023 en 52% boven het pre-industriële niveau.
Deze studie schat dat er 50% kans is dat het 'resterende koolstofbudget' – voordat de doelstelling van 1,5°C over meerdere jaren wordt overschreden – is opgebruikt binnen 6 jaar. Deze schatting is onderhevig aan grote onzekerheden, voornamelijk door de onduidelijkheid over de extra opwarming door niet-CO2 stoffen (zoals CH4, N2O, aerosolen). Het is echter zeker dat het resterende koolstofbudget, en daarmee de resterende tijd om de doelstelling van 1,5°C te halen en de ergste gevolgen van klimaatverandering te voorkomen, bijna op is.
Andere belangrijke bevindingen uit de 2024 Global Carbon Budget zijn:
- De internationale luchtvaart en scheepvaart (3% van het mondiale totaal en apart geteld van nationale/regionale totalen) zullen naar verwachting met 7,8% toenemen in 2024, maar blijven 3,5% onder hun niveau van vóór de pandemie in 2019.
- Op technologie gebaseerde CO2-verwijdering (d.i. exclusief op de natuur gebaseerde middelen zoals herbebossing) is op heden verwaarloosbaar en slechts goed voor ongeveer een miljoenste van de CO2 die wordt uitgestoten door fossiele brandstoffen.
Oceaan kan tempo CO2-uitstoot steeds moeilijker volgen
Landvegetatie en de oceaan zijn ongeveer even belangrijk (als zogenaamde 'CO2 sinks') in het opnemen van door de mens uitgestoten CO2. Beide CO2 sinks nemen zowat 25% ervan op, wat een belangrijke rem zet op het ontsporen van de klimaatverandering. De effecten van de tijdelijke klimaatgebeurtenis El Niño (voorjaar 2023 - zomer 2024) leidden echter tot een vermindering van de koolstofabsorptie door ecosystemen op het land in 2023, maar ook de oceaan kon het tempo van opname sinds 2016 minder goed volgen “vooral als gevolg van natuurlijke klimaatvariaties,” zegt Peter Landschützer, onderzoeksdirecteur bij VLIZ en lid van het kernteam van het Global Carbon Budget.
Die oceaan neemt bovendien ca. 90% van alle overtollige warmte-energie op, die in de atmosfeer blijft hangen door uitstoot van broeikasgassen en andere factoren. Hierdoor is de gemiddelde oppervlaktetemperatuur van de wereldzeeën in 2023 gestegen tot een recordhoogte van 19°C, zo blijkt uit het NOAA ‘State of the Climate Report 2023’.
Dat leidt dan weer tot een toenemend aantal mariene hittegolven, met negatieve gevolgen voor het leven in zee (bv. koralen die verbleken en afsterven). De oceaan kende in 2023 een record van 116 mariene hittegolfdagen, dit zijn dagen waarop de zeewatertemperatuur afklopt op een waarde binnen de 10% warmste geregistreerde dagwaarden voor die locatie en dit voor een periode van minstens vijf dagen.
“Hoewel de uitstoot nog steeds toeneemt, blijven de oceaan en de terrestrische biosfeer een sterke ‘sink’ voor kooldioxide, waarbij de oceaan ongeveer een kwart van alle door de mens veroorzaakte uitstoot opneemt. We zien echter ook een stagnatie in de sterkte van die 'oceaan sink’ in de afgelopen jaren, na een snelle groei van 2002 tot 2016. Maar we weten ook dat een opwarmende oceaan minder capaciteit heeft om CO2 uit de atmosfeer te verwijderen en dit is wat we in 2023 zien,” zegt Peter Landschützer.
Citatie: State of the Climate in 2023. Blunden & Boyer (2024) | Bull. Amer. Meteor. Soc.
Dit artikel verscheen eerder op Testerep magazine, het digitale nieuwskanaal van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ).
