Een Amerikaanse plantenbacterie rukt verder op in Zuid-Europa. Als ze binnenkort het Spaanse vasteland bereikt, zal de economische schade niet te overzien zijn. Een remedie is voorlopig niet in zicht.
De plantenbacterie Xylella fastidiosa houdt lelijk huis in de Zuid-Italiaanse regio Apulië. In enkele jaren tijd heeft ze tien miljoen olijfbomen besmet. Sinds Italiaanse plantpathologen de bacterie eerst vaststelden in 2013, is de olijfolieproductie met 5 à 10 procent gedaald. Experts ramen de economische schade op een miljard euro. ‘En dat is een voorzichtig cijfer’, zegt plantpatholoog Giovanni Martelli.
De bacterie komt uit Costa Rica en andere Centraal-Amerikaanse landen, waar ze al meer dan een eeuw schade aanricht. Via besmette koffieplanten heeft ze haar weg gevonden naar Europa. Hier wordt de ziekteverwekker verder verspreid door sapzuigende insecten, waaronder het zogeheten schuimbeestje. In een besmette plant blokkeert Xylella de sapstroom, waardoor de plant geleidelijk uitdroogt. Onderzoekers spreken onder meer van ‘de olijfbomenpest’ en de ‘ebola van de olijfgaarden’.
Intussen breidt de epidemie verder uit. In 2016 sloegen wetenschappers in Mallorca alarm toen drie kersenbomen besmet bleken met de bacterie. En afgelopen zomer werd een ondersoort van de bacterie gesignaleerd op het Spaanse vasteland. Met 34 procent van de mondiale productie is continentaal Spanje de grootste olijfleverancier ter wereld. Als de bacterie zich daar vastzet, lopen 340 miljoen bomen gevaar.
Niet enkel olijf- en kersenbomen zijn kwetsbaar. Boeren vonden dat Xylella zich ook verspreidt onder pruimen-, perzik-, lavendel- en amandelbomen. In totaal zijn tweehonderd boom- en plantsoorten bedreigd. In de VS en in Mallorca werden al wijnstokken aangetast. Het risico voor de Europese wijnbouw blijft voorlopig beperkt. ‘De bacterie houdt niet van ‘extreme’ klimaten met koude winters en warme zomers’, zegt de Spaanse landbouwwetenschapper Alberto Fereres. Wel kwetsbaar zijn volgens Fereres de regio’s met zachte winters, zoals de Provence en de Languedoc in Zuid-Frankrijk.
Voorlopig is er nog geen remedie tegen Xylella fastidiosa. De Europese Commissie voorziet bufferzones en uitroeiingsmaatregelen voor planten nabij besmette exemplaren. Experts vestigen hun hoop op resistentievorming. Ze ontdekten twee olijfboomvariëteiten die ondanks besmetting kunnen blijven groeien en produceren. Doel is nu die tolerante variëteiten te kruisen en resistente soorten te ontwikkelen.
Lees een uitgebreide reportage in Eos nr. 3. Uit op 15 februari.
