Ongeveer 54 vierkante kilometer per jaar, zoveel land winnen de rivierdelta's jaarlijks op de zee. Dat blijkt uit een onderzoek onder leiding van professor Jaap Nienhuis van de Universiteit Utrecht. Nienhuis doet onderzoek naar de morfodynamiek van kustgebieden, de veranderingen op de scheidingslijn tussen water en land. In totaal analyseerde hij en zijn team op basis van satellietbeelden de morfologie van zo'n 11 000 rivierdelta's. 'Dat zijn ze ongeveer allemaal. Daarnaast steunt het model op data van getijden en golven, en het effect van rivieren. Die gegevens vormen de basis voor een nieuw theoretisch model dat verklaart hoe delta's zich ontwikkelen.'

Tegen de verwachtingen in bleek dat delta's globaal genomen aangroeien, terwijl altijd werd aangenomen dat ze net inkrompen. 'Geologisch gezien is het natuurlijk niet verrassend,' verduidelijkt Nienhuis. 'Delta's groeien nu eenmaal omdat rivieren sediment aanvoeren in de richting van de monding. Maar omdat er op veruit de meeste rivieren heel wat dammen gebouwd zijn dacht men dat de delta's niet meer in oppervlakte toenemen. Dammen houden immers sedimenten tegen.'

Dat rivierdelta's toch nog aanwassen, is in belangrijke mate te wijten aan ontbossing. Het kappen van wouden veroorzaakt enorm veel erosie, en die sedimenten komen via de rivier deels in de delta terecht. 'Het effect van ontbossing en erosie blijkt dus sterker dan dat van de bouw van dammen.'

Dat verklaart ook grotendeels de sterke regionale verschillen in de evolutie van delta's, aldus Nienhuis. 'In Europa en de VS heeft deze grootschalige ontbossing al lang geleden plaatsgevonden, en is men al sinds de jaren vijftig grote dammen aan het bouwen. In dit deel van de wereld zien we dat delta's net krimpen, zoals die van de Mississippi bijvoorbeeld.'

'In Zuidoost-Azië of  in het Amazonegebied zien we een heel ander beeld. Ook daar worden dammen gebouwd, maar pas het laatste decennium op grote schaal. Tegelijk vindt er nog steeds massale ontbossing plaats, en dus ook bodemerosie. Daar groeien delta's echt snel. Maar dat effect zal niet blijven duren, want men bouwt in snel tempo dammen bij. De impact van dammen zal dat van ontbossing overvleugelen.'

In een vervolgonderzoek kijkt Nienhuis hoe een stijging van het zeeniveau de delta's zal beïnvloeden. Want het huidige model gaat uit van een min of meer constante zeespiegel. 'Als je uitgaat van de meer pessimistische klimaatscenario's zal deze relatief kleine aangroei volledig teniet gedaan worden door de stijgende zeespiegel.'

Rivierdelta's hebben een soort natuurlijk verdedigingssysteem tegen wassend zeewater, zegt Nienhuis. 'Ze hoger zichzelf op door de aanvoer van sedimenten uit het achterland. Het probleem is echter dat verregaande indamming dit mechanisme onderuit haalt. De combinatie van de bouw van dammen en het rijzende water zal het effect van ontbossing overstijgen. Wat we de laatste dertig jaar gezien hebben, is dus zeker geen voorbode van wat gaat komen.'