De zoektocht naar correcte klimaatvoorspellingen om de biodiversiteitscrisis aan te pakken is geen evidentie. Hier - en in het vakblad Science - argumenteren Jonas Lembrechts en Ivan Nijs van de Universiteit Antwerpen dat onze klimaatvoorspellingen geen rekening houden met lokale veranderingen in landgebruik. Ze zetten ook een nieuwe globale klimaatdatabase op poten om dat probleem aan te pakken.
Artificiële temperaturen
Weerstations doen goed dienst om ons dagelijkse weer en de veranderingen in ons klimaat te monitoren. Voor de natuur zijn die data echter veel minder relevant. Wat nog erger is: de voorspelde opwarming van onze natuur zelf zou ook wel eens heel sterk kunnen afwijken van wat de klimaatmodellen voorspellen.
Het probleem is simpel: weerstations meten de temperatuur op 1,5 à 2 meter boven de grond, in goed geventileerde kamertjes, boven een netjes gemaaid gazonnetje. Dat is echter een heel artificiële situatie, die temperaturen oplevert waar de natuur niet zo veel mee te maken heeft. De meeste dieren en planten (insecten, bodemorganismen, kruiden, kleine zoogdieren…) brengen namelijk een groot deel van hun leven dicht bij de grond door, waar de temperaturen enkele tot zelfs tientallen graden kunnen verschillen van die weerstation-temperatuur. Dit zogenaamde ‘microklimaat’ voel je zelf onmiddellijk als je op een zomerse dag je hand op het hete strandzand legt, of op een koel bedje van mos in het bos.
Snellere opwarming
Die grote verschillen die we nu op het strand en in het bos voelen, tikken over de jaren heen aan tot een klimaat dat gemiddeld verschillende graden warmer of kouder is dan wat het weerstation aangeeft. Die verschillen zijn dus nu al cruciaal om de natuur te begrijpen, maar door de klimaatverandering worden ze al helemaal doorslaggevend. Inderdaad: een voorspelde toename in de temperatuur van 2 °C zou op de bosbodem wel eens heel anders kunnen aanvoelen, zeker als de mens zich er mee bemoeit. Zo rapporteert een andere studie in dezelfde editie van Science, uitgevoerd o.a. door wetenschappers van het Forest & Nature Lab van de Universiteit Gent en geleid door Zwitsers ecoloog Florian Zellweger, dat het klimaat op bosbodems in bossen met intensere houtkap in de laatste decennia veel sneller is opgewarmd dan gemiddeld, met grote gevolgen voor de toekomst van de biodiversiteit in het bos.
Ecologen waren zich al een tijdje bewust van dit probleem, maar een goede oplossing bleef uit. Tot nu. Onderzoekers van over de hele wereld – we brachten ondertussen al wetenschappers uit meer dan 50 landen bij elkaar – slaan de handen in elkaar om eindelijk klimaatdata te verkrijgen waar ook de biodiversiteitscrisis mee kan worden aangepakt. Samen richtten we nu ‘SoilTemp’ op, een database van klimaatdata die wél relevant is voor de natuur. Door temperatuurmetingen te gebruiken van dicht bij de natuur, krijgen we nu zicht op hoe sterk dat microklimaat kan afwijken van de metingen in het weerstation. Daarmee hopen we die ultieme vraag te beantwoorden: hoe groot is de impact van de klimaatverandering op onze biodiversiteit?
Meer informatie: www.the3dlab.org
