Lange tijd gingen wetenschappers ervan uit dat dieren geen clitorissen hadden. Nu komen ze erachter hoe gevarieerd die zijn.
De soms verbazingwekkende sekslevens van dieren zijn welgekend. Vooral de grote variatie aan penisvormen die het aantal nakomelingen van het mannetje moet bevorderen, doet een belletje rinkelen. Zo zijn er bijvoorbeeld de spiraalvormige penissen van eenden, en de vierkoppige penissen van mierenegels. Maar hoe zien de vrouwelijke geslachtsdelen van dieren eruit?
Eeuwenlang gingen wetenschappers ervan uit dat dieren geen clitoris hadden. Maar nieuwe ontdekkingen wijzen erop dat vrouwelijke geslachtsorganen net zo interessant en gevarieerd zijn als de mannelijke.
De vrouwelijke voortplantingsorganen vormen vaak het spiegelbeeld van die van het mannetje, zo hebben vrouwelijke eenden ook een spiraalvormig voortplantingskanaal. Ook evolueren ze vaak samen zodat de spermaoverdracht succesvol blijft. Toch lijkt het erop dat wetenschappers de clitoris vaak negeren of vergeten.
Hoewel er al onderzoek bestaat naar de clitoris bij een aantal hagedissensoorten, zoals gekko’s en varanen, werd de clitoris van slangen lang niet bestudeerd, waardoor wetenschappers aannamen dat slangen er geen hadden.
Een studie gepubliceerd in december 2022 maakte echter bekend dat zich onder de staart van de slang niet één, maar twee clitorissen bevinden. De clitoris van de slang bestaat uit twee deeltjes die met elkaar verbonden zijn en die lange tijd voor geurklieren werden aangezien.
Eens wetenschappers de clitoris (bij slangen ook wel de hemiclitoris genoemd) actief zochten, vonden ze hem in wel negen slangensoorten uit vier verschillende families, waaronder de moccasinslang, de doodsadder, en de ruitpython. De clitoris bestaat uit erectiel weefsel en zenuwbundels, wat erop wijst dat de clitoris meer is dan een onderontwikkelde penis, en waarschijnlijk een voortplantingsfunctie heeft.
‘Bevredig mij’
De wetenschap werd vroeger gedomineerd door mannen, en die waren meer geïnteresseerd in de mannelijke anatomie dan de vrouwelijke. Bovendien vallen penissen meer op dan clitorissen, waardoor ze makkelijker te bestuderen zijn.
Tot voor kort was het helemaal niet sociaal geaccepteerd om over de clitoris te praten. In handboeken voor de middeleeuwse heksenjacht wordt de clitoris ‘een duivelstiet’ genoemd en wordt beweerd dat enkel heksen er een hadden.
Dat taboe bestaat hoofdzakelijk omdat de clitoris een seksueel orgaan is waarmee je orgasmes kan krijgen. In de Franse literatuur uit de zeventiende eeuw wordt zelfs naar de clitoris verwezen als de ‘gaude mihi’, wat min of meer ‘bevredig mij’ betekent.
In de clitoris komen duizenden zenuwcellen samen, wat het een heel gevoelige plek maakt. De clitoris bestaat uit hetzelfde weefsel als de penis, waardoor de clitoris opzwelt als die gestimuleerd wordt. De stimulatie van een penis of clitoris veroorzaakt spiersamentrekkingen. Die kunnen zorgen voor zaadlozingen bij mannen, maar hoe zit dat bij vrouwen?
Orgasmes worden gelinkt aan een hogere vruchtbaarheid. Zo heeft onderzoek naar kunstmatige inseminatie bij vee aangetoond dat stimulatie van de clitoris de kansen op een zwangerschap kan verhogen. Aangezien stimulatie spiersamentrekkingen van het voortplantingsorgaan veroorzaakt, kan sperma op die manier dieper in de baarmoeder geraken, wat de kansen op een succesvolle bevruchting vergroot.
Konijnen en kamelen
Bij sommige diersoorten, bijvoorbeeld krokodillen en niet-menselijke primaten zoals kapucijnaapjes, valt de clitoris duidelijker op dan bij andere. Bij hen ligt de clitoris op een plek waar het dier tijdens de geslachtsgemeenschap stimulatie voelt (wederom, waarschijnlijk omdat stimulatie een succesvolle bevruchting bevordert). Bij diersoorten zoals konijnen en kamelen, waar de ovulatie wordt uitgelokt door geslachtsgemeenschap, veroorzaakt de stimulatie van de clitoris mogelijk de ovulatie.
Verschillende studies hebben aangetoond dat vrouwelijke primaten zoals makaken orgasmes kunnen krijgen door geslachtsgemeenschap, zelfbevrediging, en homoseksuele aanrakingen. Dat geldt ook voor de bonobo’s, die hetero- en homoseksuele relaties aangaan om genot te ervaren, een band tussen twee individuen te behouden of om agressieve confrontaties op te lossen.
Bij verschillende apensoorten, maar ook bij dolfijnen, is de clitoris heel groot in vergelijking met andere soorten, wat homoseksuele stimulatie heel gemakkelijk maakt. Bij sommige soorten, zoals de slingerapen, is de clitoris zo groot dat die op een penis lijkt.
De meest opvallende clitoris is die van de gevlekte hyena. De vrouwtjes urineren en bevallen door hun grote penisachtige clitoris en kunnen zelfs dominantie uiten aan de hand van erecties.
De meerderheid van vogels heeft geen penis of clitoris. In plaats daarvan hebben mannetjes en vrouwtjes allebei een opening, de cloaca, die zowel voor de ontlasting als voor de voortplanting dient. Sommige vogelsoorten zoals de struisvogel hebben wel een penis. Wat opvalt is dat vrouwelijke struisvogels ook een clitoris hebben om de penis te complementeren. Wanneer er penissen zijn, is de clitoris dus niet ver te zoeken.
Vertaling: Laura Struys
