Net als mensen kunnen ook dieren een posttraumatische stressstoornis oplopen door oorlogsgeweld. ‘De eerste reactie bij lawaai is vluchten, maar bij dieren in gevangenschap kan dat niet.’
In Sebastopol op de Krim zet het Russische leger dolfijnen in om de haven te bewaken, schreef The Washington Post onlangs. Ze moeten sabotageacties verijdelen van duikers die het gemunt hebben op militaire installaties in de Zwarte Zee. Het gaat om tuimelaars, intelligente dieren die vlot specifieke opdrachten aanleren. Bovendien zijn ze, zoals je in onze rubriek Gebiologeerd kan lezen, zeer sociaal en in staat om op meerdere niveaus allianties met elkaar te smeden.
De dolfijnen van Sebastopol zijn een erfenis uit de Koude Oorlog. Ook andere militaire grootmachten, zoals de Verenigde Staten en Israël, hebben militaire programma’s met zeezoogdieren lopen. Maar vaker dan dat ze actieve deelnemers zijn, zijn dieren slachtoffers van oorlogen.
Op de cover van de nieuwe Eos houdt de directeur van de Kiev Zoo, Kyrylo Trantin, liefdevol een jonge lemuur vast. De dierentuin bevindt zich in het hart van de stad naast een militair doelwit. Tijdens de Russische aanval op de stad, in maart en april van dit jaar, hadden de dieren te lijden onder het lawaai van onophoudelijke sirenes, beschietingen en ontploffingen.
Trantin en zijn collega’s trokken met hun families in de zoo in, om de dieren te verzorgen en zoveel mogelijk te beschermen. Ze gaven extra aandacht, grote dieren kregen soms verdoving.
Net als mensen kunnen ook dieren een posttraumatische stressstoornis oplopen door oorlogsgeweld. ‘De eerste reactie bij lawaai is vluchten, maar bij dieren in gevangenschap kan dat niet. Vooral vluchtdieren als antilopen en zebra’s zijn kwetsbaar. Mentale problemen door extreme stress kunnen hen de rest van hun leven achtervolgen’, zegt gedragsbioloog Claudia Vinke.
Sommige dieren werden tijdens rustiger momenten uit Oekraïne geëvacueerd. Zo arriveerden in maart twee leeuwen uit Kiev in Oudsbergen. Maar zelfs in normale omstandigheden is dierentransport altijd een risicovolle operatie. Elke vorm van stress wordt daarbij het best vermeden.
Dierentuindieren krijgen in oorlogstijden nog enige aandacht, en achteraf soms ook in boeken of documentaires. Dat geldt minder voor wilde dieren. Oorlogen zijn nefast voor de biodiversiteit en het ecosysteem. Oekraïne is sinds 2020 lid van het Europese Emerald-netwerk van beschermde gebieden. Er is flink wat ongerepte, waardevolle natuur. Het land huisvest enorme steppegebieden en het grootste wetland van Europa.
De regio rond Tsjernobyl, vandaag een uitzonderlijke plek met zeldzame plantensoorten en meerdere bedreigde diersoorten, was eind februari de inzet van een hevige strijd. Eerdere gevechten in de Donbas-regio gingen gepaard met water- en luchtverontreiniging, branden en andere milieuschade.
Een eind maken aan het menselijke leed primeert in dit conflict met miljoenen vluchtelingen en vele burgerdoden. We kunnen enkel hopen dat de ecologische gevolgen naderhand te overzien zijn.
