Het klimaat verandert zo snel dat de evolutie niet meer kan bijbenen. Eén pinguïnsoort weet niet meer waar naartoe voor voedsel. Wordt ze niet aandachtig opgevolgd, dan sterft ze uit.
Je gaat al je hele leven naar dezelfde supermarkt. Je vond er steeds een perfect dieet, met de ideale mix aan proteïnen, vitamines en suikers, en alle andere stoffen die je lichaam nodig heeft. Je hebt een spectaculaire, schijnbaar onbeperkte bron van voedsel ter beschikking. Je blaakt van gezondheid.
Maar dan gebeurt er iets, ongemerkt. De supermarkt ziet er hetzelfde uit, etiketten geven nog steeds aan dat je een perfect dieet volgt, en de smaak is dezelfde. Toch is er iets veranderd. Jij noch de supermarkt hebt in de gaten dat de leveranciers plots voedsel zijn gaan bezorgen met een veel lagere voedingswaarde. Na verloop van tijd merk je de verandering. Je voelt je minder goed, en je gaat slechter presteren. Maar waarom zou je naar die andere supermarkt gaan, die erom bekend staat minder gezonde en duurdere producten aan te bieden?
Dat scenario is ongeveer wat Afrikaanse zwartvoet- en brilpinguïns meemaken. Evolutie heeft hen geleerd hoe een voedingsrijk gebied eruit ziet. Gaan ze daarheen, dan presteren ze net iets beter dan hun collega-pinguïns, en produceren ze net iets meer nakomelingen. Die later ook weer daar hun voedsel gaan zoeken.
Maar nu is er iets mis. De tekenen voor de pinguïns zijn nochtans dezelfde gebleven: lage watertemperatuur, veel plankton. Dat betekent voedzame vis, zo is het altijd geweest. Maar de pinguïns worden misleid. Klimaatverandering heeft de ideale zones iets opgewarmd, waardoor de meest geliefde prooivissen (sardines, ansjovis) nu honderden kilometers verderop zitten. Bovendien zijn er kapers op de kust: overbevissing door de mens put de visbestanden verder uit.
De pinguïns zitten in een ecologische val. Millennia van evolutie leerde hen waar ze op zoek moeten naar het beste voedsel. Deze gedragspatronen kunnen niet evolutief veranderen aan de snelheid waarmee de mens het systeem verandert. De onderzoekers van de Universiteit van Exeter hebben dit op een mooie manier aangetoond. De pinguïns uit populaties die voor de 'verkeerde' (maar vroeger correcte) zones kiezen, hebben de helft minder nakomelingen dan voorheen. Deze populaties hebben weinig kans om te overleven: evolutie zal nooit snel genoeg zijn om deze snel veranderende omstandigheden het hoofd te bieden.
De studie toont aan dat in onze snel veranderende wereld onoverkomelijke hinderpalen worden gevormd voor heel wat soorten. Omdat we de wereld in zo’n helse tempo wijzigen, kan een fundamenteel proces als evolutie letterlijk niet meer volgen. Het is bovendien bijzonder moeilijk om te achterhalen waarom zo’n populatie nu net achteruit gaat. In het geval van de pinguïns was dit enkel mogelijk door een intensieve opvolging van verschillende generaties via satelliet-track systemen. We zijn in een stadium aangekomen waarbij enkel nog grootschalige actie kan renderen: een gedetailleerde opvolging van bedreigde populaties om de oorzaak van hun achteruitgang te detecteren, én een grondige hersturing van de overbevissing én een kordate aanpak van de klimaatverandering.
De supermarkt van de pinguïns zal anders voedsel van een matige kwaliteit blijven leveren. Grootschalige en ingrijpende maatregelen zijn dringend nodig om de klimaatsverandering in te perken, en om soorten toch enige kans te geven om zich aan de nieuwe wereld aan te passen. Hoewel sommige minder wetenschappelijke raadgevers misschien zullen stellen dat we de pinguins met 'alternatieve feiten' moeten overtuigen dat alle problemen gewoon een beetje overroepen zijn.
Niets is wat het lijkt in een snel veranderende wereld. Evolutie kan verkeerde tips geven, vraag dat maar eens aan deze wespen.
