We weten minder over de oceaanbodems dan over het Marsoppervlak. Technische innovaties en krachtigere computermodellen moeten daar de komende jaren verandering in brengen.
Onderstaande infographic komt uit het coverartikel van de nieuwe Eos en geeft de cruciale rol van de Zuidelijke Oceaan in de globale oceaancirculatie weer. Het beeld toont onze aardbol volgens de Spilhaus-projectie. Centraal zie je water en aan de uiteinden land. Het is een eyeopener: de aarde telt één enkele oceaan, een massa water die, anders dan de continenten, één geheel vormt.
Illustratie: Projectie met thermohaliene circulatie. Rood is warm water, blauw is koud water.
‘95 procent van de oceaanbodem is nog niet verkend. Dat is ruim 65 procent van het aardoppervlak’ Oceaankenner Jan Stel
‘Hoe ongepast is het om deze planeet Aarde te noemen, terwijl ze duidelijk Oceaan is’, verwoordde sciencefictionauteur Arthur C. Clarke het ooit. Oceaankenner Jan Stel gaat een stapje verder. Hij spreekt over de oceanische ruimte of ocean space, waarbij tijd de vierde dimensie vormt. Grote hoeveelheden zoet en zout water en warmte worden samen met koolstof en andere stoffen doorheen het hele systeem gejaagd, in een proces dat honderden jaren nodig heeft om één rondje te maken. Zonder die onderlinge verbondenheid kunnen we klimaatverandering of de verstoring van ecosystemen niet volledig begrijpen.
In het wetenschappelijk jaaroverzicht van het tv-programma DWDD University poneerde Nederlands fysicus Robbert Dijkgraaf dat het heelal vandaag is wat de oceaan vijfhonderd jaar geleden voor de ontdekkingsreizigers was: een onmetelijk en nog volop te exploreren gebied. Oceaanwetenschappers zullen hem tegenspreken en beweren dat het oppervlak van de maan, Mars of Venus beter in kaart is gebracht dan de zeebodem. ‘95 procent van de oceaanbodem is nog niet verkend. Dat is ruim 65 procent van het aardoppervlak’, schrijft Stel in de nieuwe Eos.
De lacune is voor een stuk een technologische kwestie. De huidige satellieten dringen niet diep genoeg tot in de diepzee door. Innovaties als onderwaterdrones en multisensorische observatiesystemen, samen met krachtiger computermodellen, moeten daar de komende jaren verandering in brengen. De Verenigde Naties roepen 2021-2030 uit tot het decennium van ‘oceaanwetenschap voor duurzame ontwikkeling’. Uiterlijk over tien jaar moet er een kaart van de oceaanbodem liggen, met een resolutie van 100 op 100 meter – een stuk hoger dan de 5 op 5 kilometer nu. De focus op duurzaamheid is essentieel om het hoofd te kunnen bieden aan problemen als verzuring, plasticvervuiling, overbevissing, verlies aan biodiversiteit en klimaatverandering.
Voor mariene onderzoekers valt er nog veel uit te zoeken, maar ook het brede publiek is gebaat bij een betere kennis van de oceaan. Het uit de Verenigde Staten overgewaaide Ocean Literacy-project wil leerlingen uit het basis- en secundair onderwijs zeven basisprincipes bijbrengen. Je vindt ze met de nodige duiding in het nieuwe nummer.
Eos draagt nog op een andere manier aan de oceaangeletterdheid bij. Samen met onder andere het Vlaams Instituut voor de Zee en Natuurpunt organiseren we voor de derde keer de Grote Schelpenteldag, een grootschalig citizen-scienceproject waarbij burgers onderzoekers helpen om het leven aan onze kust beter in kaart te brengen. Kom op 14 maart naar een van de deelnemende kustgemeenten en doe mee.
We leven de meeste tijd met onze rug naar de zee gekeerd. Het kan geen kwaad om wat regelmatiger om te kijken.
