Een Belgisch-Congolees onderzoeksteam heeft een populatie van oostelijke chimpansees ontdekt in Democratische Republiek Congo. De chimpansees overleven er in kleine stukken bergwoud.
De onderzoekers telden 283 nesten in drie van die stukjes woud, samen 18 km2. Ze schatten dat daar 4,6 chimpansees per km2 leven. De oostelijke chimpansee is bedreigd. Steeds meer van hun habitat moet wijken voor landbouwgrond. Het onderzoeksteam stelt autoriteiten voor de resterende bergwouden in het gebied te beschermen, in samenwerking met de lokale gemeenschappen.
In oostelijk Congo, in de provincie Ituri, bij het Albertmeer, vind je een mozaïek van twintig kleine stukken bergwoud, 70 km2 in totaal. Dit lappendeken wordt het RAFALE-landschap genoemd (Relict Altitude Forests Fragments of the Albert Lake Escarpment). In drie van die woudfragmenten, 18 km2 in totaal, ontdekte en documenteerde een Belgisch-Congolees onderzoeksteam een gemeenschap van oostelijke chimpansees. Deze ondersoort (Pan troglodytes schweinfurthii) is bedreigd.
Bewogen ontdekking
In 2015 was biologe Ann Laudisoit (Universiteit Antwerpen en nu EcoHealth Alliance) in het gebied onderzoek aan het doen naar infectieziekten. Zij en lokale gids Otis Kpanyogo hoorden geroep van chimpansee in een klein stukje bergwoud.
In de twee volgende jaren leidde ze expedities met een internationaal team van biologen om de chimpanseepopulatie te observeren. Met cameravallen documenteerden de wetenschappers 42 (gespeende) chimpansees en 10 baby’s. Ze liepen ‘transecten’ – routes waarlangs waarnemingen worden gedaan – en telden de chimpanseenesten: 283 in 18 km2. Zo konden ze de dichtheid van de populatie in die drie geïsoleerde wouden schatten: 4,6 chimpansees per km2. Dat is meer dan in andere wouden in de regio. ‘Oog in oog staan met deze nog onbekende populatie chimpansees, en ze op camerabeelden zien, was voor het hele team een pakkende ervaring’, zegt Anne Laudisoit, die – samen met fotojournaliste Caroline Thirion – een documentaire maakte over de chimpanseegemeenschap: Mbudha, in the chimpanzees footsteps.
Deze kleine wouden zitten vol leven. De bescherming van dit gebied zou onder meer de kwetsbare Oustalets rode franjeaap en het bedreigde schubdier ten goede komen. Bioloog Erik Verheyen
Chimpansees beschermen
De chimpansees van RAFALE, inclusief de Mbudha-gemeenschap in de drie onderzochte wouden, zijn bedreigd. Steeds meer woud wordt gekapt en platgebrand om er landbouwgrond van te maken. De maniok, pinda’s, bonen, maïs en sorgo moeten de dichtbevolkte gemeenschappen van de regio voeden.
De auteurs van de studie stellen autoriteiten voor het RAFALE-landschap te erkennen als een nieuw beschermingsgebied voor chimpansees (Chimpanzee Conservation Unit). Ze raden aan lokale gemeenschappen in te schakelen in het ontwerp van een beschermingsplan dat zowel de bevolking als de natuur ten goede komt.
‘Deze kleine wouden zitten vol leven’, zegt Erik Verheyen (Universiteit Antwerpen en Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen). ‘De bescherming van dit gebied zou ook de kwetsbare Oustalets rode franjeaap en het bedreigde schubdier ten goed komen, maar ook 26 andere zoogdiersoorten die we observeerden in het gebied.’
De studie van de Mbudha-chimpansees en hun habitat is nog maar begonnen. Deze lente ondernemen Laudisoit (gefinancierd door een National Geographic Grant) en een team van biologen een nieuwe expeditie in het gebied. Ze observeerden nog eens 15 chimpansees. Een van de doelstellingen is begrijpen in hoeverre de populatie genetisch verwant is aan andere populaties in de ruimere regio.
De Congolese en Belgische onderzoekers publiceerden hun bevindingen in het vaktijdschrift Conservation Science and Practice.
Het team bestond uit biologen van de Universiteit van Kisangani (UNIKIS), Centre de Surveillance de la Biodiversité (CSB), Centre for International Forestry Research (CIFOR), Universiteit Antwerpen (UAntwerpen), het Antwerp Zoo Centre for Research and Conservation (CRC), het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) en EcoHealth Alliance.
