De aerosolen van de bosbranden die ruim een jaar geleden Australië teisterden, bereikten massaal de stratosfeer. Daardoor konden ze maandenlang blijven hangen en het hele zuidelijke halfrond rondreizen.
De bosbranden die er in 2019 en 2020 woedden, hebben niet enkel een impact op Australië zelf. Grote hoeveelheden aerosolen – kleine vloeistof- of stofdeeltjes, zoals roet – bereikten massaal de stratosfeer. Daarna gingen ze de planeet rond. Dat ontdekten Israëlische onderzoekers. Op satellietbeelden zagen ze een kleinere hoeveelheid gereflecteerd zonlicht dan normaal die de hogere atmosfeer niet kon bereiken.
De concentratie roetdeeltjes in de stratosfeer Down Under lag tijdens de eerste helft van 2020 daardoor even hoog als na een middelkrachtige vulkaanuitbarsting. In het vakblad Science maken de onderzoekers de vergelijking met de uitbarsting van de Pinatubo op de Filipijnen in 1991. Op een bepaald moment piekte de aerosolenconcentratie in de stratosfeer boven die van de krachtigste uitbarsting van de laatste decennia uit. Al was de Pinatubo over de volledige lijn wel verantwoordelijk voor veel meer stof in de hogere atmosfeer.
Dat er zoveel aerosolen de stabiele stratosfeer konden bereiken, heeft te maken met de locatie van de bosbranden. Die vonden vooral in het zuiden van Australië plaats, en daar is de troposfeer – de lagere atmosfeer die ons weer regeert – veel dunner dan op lagere breedtegraden. De stratosfeer begint er al op 9 kilometer, in de tropen is dat pas op een kleine 20 kilometer. Daardoor konden veel meer aerosolen de tropopause (de grens tussen troposfeer en atmosfeer) oversteken. Eens in de stratosfeer kunnen stofdeeltjes maanden- tot zelfs jarenlang blijven hangen, waar ze door de strakke winden die daar waaien de planeet rond worden gevoerd.
Zo konden de auteurs van het Science-artikel aantonen dat de pollutie van de bosbranden zelfs helemaal naar Zuid-Amerika waaide, waar ze onder meer in Chili weer in de troposfeer terechtkwam. Het is dus goed mogelijk dat Chilenen in de eerste maanden van 2020 het roet van de bosbranden in Australië hebben ingeademd, ook al bevonden ze zich duizenden kilometers van de haarden en waren de bosbranden op het moment dat de aerosolen hen hadden bereikt allang uitgedoofd.
De invloed van aerosolen op het globale klimaat is nog niet heel goed gekend. Ze kunnen zowel voor verkoeling zorgen (doordat ze zonlicht blokkeren) als voor meer opwarming, doordat ze door de aarde uitgestraalde warmte vasthouden. Het eerste effect werd vlak na de bosbranden in de oceaan ten zuiden van Australië waargenomen, daar was het een tijdlang aanmerkelijk frisser.
