Sympathiek uitgedragen of niet, de boodschap dat de uitstoot van broeikasgassen onverminderd naar omlaag moet, blijft urgent.
De zomer van 2023 was op het noordelijk halfrond de heetste sinds tweeduizend jaar. Meestal gaat zo’n vergelijking terug tot de start van betrouwbare metingen in de 19de eeuw, maar Duitse onderzoekers reconstrueerden temperaturen uit lang vervlogen tijden aan de hand van jaarringen in bomen. Ze stelden vast dat de gemiddelde zomertemperatuur in 2023 0,5 graden Celsius hoger lag dan de warmste periode vóór de industriële periode. Het is de zoveelste alarmbel die luidt over onze opwarmende planeet. Misschien herinneren wij ons vooral de natte julimaand 2023, maar de VS en Japan kreunden onder de hittegolven en verwoestende bosbranden teisterden Canada en Zuid-Europa.
Klimaat was geen thema in dit uitzonderlijk drukke verkiezingsjaar, dat voor de rest wel bol stond van het ongenoegen. De kiezer is meer bezorgd over de koopkracht of over de gevolgen van toenemende migratie. Mogelijk wordt de doorsneeburger wat moedeloos of zelfs apathisch bij het zoveelste nieuwsbericht zoals hierboven. En de opvallende campagnes van Extinction Rebellion, met aanvallen op kunst of blokkades van snelwegen, stoten veel mensen tegen de borst. Ze zijn andere koek dan de ‘brave’ schoolstakingen voor het klimaat van Greta Thunberg. De inmiddels 21-jarige Zweedse duikt nu wel geregeld op bij XR-acties.
Opwarming is samen met onder andere waterschaarste, landgebruik of de stikstofkringloop een van de planetaire grenzen
Sympathiek uitgedragen of niet, de boodschap dat de uitstoot van broeikasgassen onverminderd naar omlaag moet, blijft urgent. Opwarming is samen met onder andere waterschaarste, landgebruik of de stikstofkringloop een van de planetaire grenzen, die we best niet overschrijden om de aarde en zijn bewoners een duurzame toekomst te geven. Het concept van milieuwetenschapper Johan Röckstrom uit 2009 is onderhevig aan kritiek, maar biedt wel een houvast. Zeker als wetenschappers eraan blijven schaven en nadenken over betere manieren om die grenzen te bepalen.
Een van hen is de Nederlands-Indiase hoogleraar milieu en ontwikkeling in het Mondiale Zuiden Joyeeta Gupta. In een artikel in Scientific American, dat we in ons klimaatdossier opnemen, formuleert ze acht fundamentele systemen, die in grote lijnen overeenkomen met die van Röckstrom, en koppelt er twee soorten grenzen aan. Naast een limiet die veilig is voor de planeet zelf, stelt ze een veilige en rechtvaardige grens voor die geen schade toebrengt aan mensen. Het spreekt voor zich dat de rechtvaardige grenzen strenger zijn, en ook rekening houden met meer kwetsbare gebieden in het Zuiden.
Gupta won vorig jaar de Nederlandse Spinozaprijs, die een premie van anderhalf miljoen euro oplevert. Met het geld wil ze onderzoek voeren naar een mondiale grondwet die alle landen aanzet om het milieu en de natuur te beschermen, binnen de door de wetenschap gemeten en bepaalde systeemgrenzen. Die moet leiden tot een klimaatrechtvaardige en veilige wereld. Zorg dragen voor de aarde betekent ook zorg dragen voor elkaar.
