Verdoofd of onverdoofd slachten: wat zegt de wetenschap?

Lijden onverdoofd geslachte dieren meer of minder?

‘Onverdoofd slachten is niet slecht voor de dieren, integendeel, het heeft veel voordelen’, zei Pinchas Kornfeld, voorzitter van de commissie ritueel slachten bij het Centraal Israëlitisch Consistorium van België, in De Ochtend op Radio 1. Is dat zo?

De Federation of Veterinarians of Europe (FVE) is duidelijk: ‘Slachten zonder voorafgaande verdoving is onaanvaardbaar onder alle omstandigheden.’

Om haar standpunt te staven, voert de FVE onder meer aan dat het bij onverdoofd slachten langer duurt tot dieren het bewustzijn verliezen, en dat ze dus pijn kunnen lijden.

Bij de klassieke slachtprocedure worden dieren verdoofd door een stroomstoot of met een penschiettoestel – waarbij een metalen pen in de hersenen wordt geschoten. Die procedure heeft tot doel de dieren het bewustzijn te doen verliezen, voor ze aan één poot worden omhoog getakeld en hun slagaders worden doorgesneden. Uit onderzoek van de Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) blijkt dat het bij een niet-verdoofd schaap tot twintig seconden kan duren voor het dier het bewustzijn verliest, bij gevogelte is dat twee en een halve minuut en bij runderen twee minuten.

Pijn en stress

In een advies over dierenwelzijn bij het slachten aan de overheid, vermeldt de Britse Farm Animal Welfare Council (FAWC): ‘Bij een grote dwarse keelsnede worden een aantal vitale weefsel doorgesneden, waaronder huid, spieren, de luchtpijp, de slokdarm, aders, slagaders, belangrijke zenuwbanen en talrijke kleinere zenuwen. We zijn ervan overtuigd dat zo’n grote verwonding aanzienlijke pijn en stress zal veroorzaken in de periode voor de ongevoeligheid intreedt.’ Ook de FAWC besluit dat ‘slachten zonder voorafgaande verdoving onaanvaardbaar is'.

Het EU Scientific Panel on Animal Health and Welfare (AHAW) meldt: ‘Snedes die het dier snel moeten laten leegbloeden voorzaken aanzienlijke weefselschade in gebieden met veel pijnreceptoren. De snelle daling van de bloeddruk die volgt op het bloedverlies wordt meteen gedetecteerd door het bewuste dier en leidt tot angst en paniek. Het dierenwelzijn wordt ook geschaad als bewuste dieren bloed inademen, doordat bloed in de luchtpijp terechtkomt.’

Uit een rapport van Wageningen Universiteit blijkt bovendien dat bij het koosjer slachten van runderen gemiddeld niet één maar 3,2 sneden nodig zijn, bij halal slachten 5,2. 'En dan nog is bij één rund op tien een halsslagader niet of slecht doorgesneden.'

Volgens de FVE moeten dieren die onverdoofd worden geslacht bovendien ingrijpender worden vastgeklemd, wat voor bijkomende stress bij het al angstige dier zorgt. Alles bij elkaar besluiten de dierenartsen dan ook dat onverdoofd slachten nodeloos lijden veroorzaakt. Ook de wetenschappers van Wageningen Universiteit komen tot de conclusie dat 'onbedwelmd ritueel slachten in vergelijking met  slachten na bedwelming op verschillende punten nadelig is voor het dier.'

Slecht verdoofd

Worden dieren wel verdoofd, dan betekent dat niet automatisch dat ze niet lijden. Gevogelte wordt doorgaans verdoofd door de dieren ondersteboven aan een transportlijn te hangen, waarna ze met de kop door een waterbad onder elektrische spanning passeren. Het AHAW panel stipt aan dat dit ‘extreem stresserend’ is en dat er een groot risico is op ontwrichtingen en breuken. Vogels ontvangen ook niet altijd de juiste stroomsterkte waardoor de verdoving niet optimaal is. Vogels die te klein zijn, zweven boven het bad en worden onverdoofd geslacht.

Door die tekortkomingen verschilt halal slachten van pluimvee volgens het rapport van Wageningen Universiteit nauwelijks van reguliere slacht. Koosjer slachten, waarbij de dieren niet aan een transportlijn worden gehangen, kan volgens de onderzoekers zelfs beter zijn voor het dierenwelzijn. Ook bij verdoving met een penschiettoestel kan het misgaan, doordat het dier nog te veel kan bewegen of door onervarenheid van het slachthuispersoneel. Volgens een AHAW-rapport is tot vier procent van de runderen onvoldoende verdoofd. Het Wageningse rapport vermeldt percentages die oplopen tot tien procent. Uitgaande van 4 procent en de ongeveer 800.000 runderen die in 2014 in België werden geslacht, zou dat betekenen dat zo’n 32.000 dieren bij bewustzijn worden geslacht.