Vissen hebben ook rechten

Niet zo lang geleden dook de allereerste footage op van een parend koppel zeeduivels. Het copuleren zelf had weinig om het lijf, maar het feit dat we het op beeld hadden, was du jamais vu. Dankzij de nieuwste technologie en met een ons geluk bleven de romantische activiteiten van deze diepzeecreaturen ons niet langer aan het oog onttrokken. Die kleine mijlpaal zegt veel over hoe toegankelijk het territorium van vissen intussen voor ons is, en hoe goed het gesteld is met onze kennis van de wezens.

Toch kaart bioloog Jonathan Balcombe in Het geheime leven van vissen terecht een fundamenteel probleem aan in onze relatie met vissen. We hebben erg weinig empathie voor de dieren, zegt hij. We stellen hen gelijk aan tarwe, mais en aardappelen: dingen die nagenoeg uitsluitend dienen om de mens van voedsel te voorzien.

Dat heeft een erg naar gevolg voor vissen: ze gaan er massaal aan dood, en wij malen er niet om in welke omstandigheden dat gebeurt. De voornaamste doodsoorzaken van commercieel gevangen vissen, schrijft Balcombe, zijn: ‘Verstikking doordat ze uit het water gehaald worden, decompressie door de drukverandering als ze naar het oppervlak gebracht worden, verpletterd worden onder het gewicht van duizenden anderen terwijl ze in gigantische netten aan boord gehesen worden, en door messen als ze eenmaal aan land zijn.’

Zelfs als we erin slagen om vissen als meer te zien dan bestemd voor op het bord, vinden we het nog een brug te ver om hun levens intrinsieke waarde toe te kennen. Balcombe doet dat wel. Hij ziet elke vis als een bewust individu, met een intelligentie die zich op een andere mentale as bevindt dan de onze. Balcombe vindt dat de dieren daardoor in aanmerking komen voor morele overwegingen – dezelfde overwegingen die we in beschouwing nemen als we de dierenmishandeling in West-Vlaamse slachthuizen veroordelen.

De gedachtegang die aan die overtuiging ten grondslag ligt, licht Balcombe toe met de logica van een filosoof en de nuchterheid van iemand die zelf ook weleens de hengel heeft uitgeworpen. Het geheime leven van vissen is een onderhoudend en goed gedocumenteerd boek, en bezit een overtuigingskracht die zelfs de meest nietsontziende beul in Tielt zal doen wankelen.

Jonathan Balcombe, Het geheime leven van vissen. Hoe vissen leven, liefhebben, samenwerken en communiceren – ontdekkingen uit de onderwaterwereld, Meulenhoff