België staat het gebruik van enkele verboden neonicotinoïden tijdelijk opnieuw toe. 'Een win-win voor bieten en bijen.'
Neonicotinoïden zijn een van de meest gebruikte insecticiden ter wereld. Ze liggen al langer onder vuur omwille van schadelijke effecten op bijen en hommels. De Europese lidstaten keurden eerder dit jaar een voorstel goed om de drie belangrijkste – clothianidine, imidacloprid en thiamethoxam – enkel nog in serres toe te laten.
Ons land onthield zich bij die stemming omdat het een uitzondering voor de coating van suikerbietenzaden wou. Die uitzondering komt er nu, ondanks het algemene Europese verbod. Lidstaten hebben namelijk de mogelijkheid om voor 120 dagen een noodtoelating te geven. Zo’n noodtoelating komt er voor het gebruik van clothianidine en thiametoxam op bieten-, wortel- en slazaad. ‘Zowel bieten als bijen zijn hiermee beter beschermd’, zegt Maarten Trybou, hoofd van de dienst Gewasbeschermingsmiddelen bij de FOD Volksgezondheid. ‘Een win-win situatie.’
Alternatief is slechter
Het verbod op neonicotinoïden zou boeren dwingen hun gewassen te beschermen met andere pesticiden, de zogenoemde pyrethroïden, is de redenering. ‘Die moeten op de planten worden gespoten, met schadelijke effecten op allerlei nuttige insecten – ook bijen – tot gevolg’, aldus Trybou. De pyrethroïden zijn nog niet op dezelfde kritische manier als neonicotinoïden door het Europese Voedselveiligheidsagentschap (EFSA) tegen het licht gehouden. ‘Het is niet onwaarschijnlijk dat ze, wanneer dat wel gebeurt, schadelijker zullen blijken voor bijen dan zaadbehandelingen met neonicotinoïden’, aldus de evaluatie door de FOD Volksgezondheid.
‘Bij de zaadbehandeling van bieten, wortels en sla komen de pesticiden niet via stof in het milieu terecht’, zegt Trybou. ‘Bovendien bloeien die gewassen niet, waardoor ze niet aantrekkelijk zijn voor bijen. Alle bekende manieren waarop bijen aan de neonicotinoïden zouden kunnen worden blootgesteld, zijn dus uitgesloten.’
Bio
Maar als het gebruik onschadelijk is, waarom had de Europese Commissie het dan verboden? ‘Het verbod kwam er omdat er in het algemeen onvoldoende gegevens waren om alle risico’s voor bijen uit te sluiten’, zegt Trybou. ‘Voor deze drie gewassen in kwestie zijn enkel de volggewassen een potentieel probleem (gewassen die na de bieten, wortelen of sla komen en eventueel pesticidenresidu’s kunnen opnemen, red.). Door ervoor te zorgen dat de volggewassen niet kunnen bloeien of niet bezocht worden door bijen, kunnen we ook dat risico uitsluiten.’
Hebben boeren echt geen andere keuze dan naar nog schadelijkere stoffen te grijpen? ‘Biologische bieten zouden een alternatief kunnen zijn’, aldus Trybou. ‘Maar dat vraagt een hele omschakeling van de bietenteler.’ 'Biologische bietenteelt is in Europa nog beperkt, omdat de afzet voldoende verzekerd moet zijn, en onkruidbestrijding een uitdaging is', zegt Sabrina Proserpio van Bioforum. 'Hier wordt aan gewerkt: in België is er 56 hectare suikerbiet in omschakeling naar bio.'
De Tiense Suikerraffinaderij startte eerder dit jaar veldproeven met biobieten in ons land. In Duitsland en Oostenrijk is daar al meer ervaring mee. Volgens Erwin Boonen van de Tiense Suikerraffinaderij ondervinden ook biotelers hinder van het verbod op neonicotinoïden. 'Zij zijn nu niet langer beschermd door de efficiënte plaagbestrijding op de omliggende gangbare akkers. Tot dusver is ook in de bioteelt nog geen goede oplossing voorhanden. De opbrengst per hectare is tot meer dan de helft lager. Al ligt dat ook aan problemen met onkruid en bemesting.'
Volgens Lieven Delanote van onderzoekscentrum Inagro valt het met die lagere opbrengst wel mee. 'Op basis van buitenlandse voorbeelden en eigen ervaring met bio voederbieten, schat ik dat we op zeventig à tachtig procent van de gangbare opbrengst mogen mikken.'
Natuurbehoudsorganisatie Natuurpunt is ontgoocheld in de uitzondering. 'Van de federale minister verwachten we niet dat hij kiest tussen de pest en de cholera', zegt Freek Verdonckt van Natuurpunt. 'Wel dat hij zijn verantwoordelijkheid neemt om een oplossing te zoeken die goed is voor zowel bietenboer als natuur. Deze uitzondering toejuichen als een succes, zonder zicht op een duurzaam alternatief, is niet geloofwaardig.'
