Sinds de jaren zestig daalt de gemiddelde windsnelheid over land. Wetenschappers zijn er niet uit waarom dat zo is. Mogelijk zit het veranderend klimaat er voor iets tussen.
Het zal u wellicht ontgaan zijn, maar het waait steeds minder. Dat is al even zo. Naar schatting is de globale windsnelheid sinds de jaren zestig met 25 procent afgenomen. Toch bleef het fenomeen lang onder de radar. Pas tien jaar geleden kwam de Australische wetenschapper Michael Roderick de daling in windsnelheid op het spoor bij zijn onderzoek naar verdamping. Verbaasd door zijn data legde hij gegevens over windsnelheid wereldwijd samen, en zag dat de wind elk decennia gemiddeld een halve kilometer per uur minder hard waaide, een fenomeen dat hij “global stilling” doopte.
De wind waaide elk decennium gemiddeld een halve kilometer per uur minder hard
Maar niet overal waait het minder, nuanceert dr. Cesar Azorin-Molina, klimaatwetenschapper verbonden aan de universiteit van Gothenburg. 'De daling in windsnelheid situeert zich in de oppervlaktewind tot tien meter boven land, en dat in de middelste breedtegraden. Het gaat globaal genomen om een afzwakking van 0,14 meter per seconde over een decennium. We vinden deze trend de metingen sinds de jaren zestig.'
Azorin-Molina onderzoekt historische data over de wind in het kader van een Europees project genoemd STILLING. 'Oudere metingen zijn vaak niet systematisch bestudeerd. De vraag of we met een recent gegeven te maken hebben of dat er in het verleden gelijkaardige trends waren, kan beantwoord worden door oude data onder de loep te nemen.'
Ruis op winddata
Waarom het nu precies minder waait, daarover lopen de meningen uiteen. Wetenschappers zien verschillende oorzaken, zegt Azorin-Molina. 'Deels zou het een gevolg kunnen zijn van een een toename in de ruwheid van het landoppervlakte. Meer bebossing, veranderend landgebruik en urbanisatie vormen hindernissen die de wind aan het landoppervlakte afremmen.
'Een andere mogelijke reden is de opwarming van de aarde zich laat voelen over het gehele planetaire atmosferisch systeem. Verwacht wordt dat de klimaatsverandering zal leiden tot een verbreding van de Hadleycel, een belangrijke luchtcirculatie waarbij warme lucht rond de tropen opstijgt, daalt rond de dertigste breedtegraad om dan als passaatwind weer naar de evenaar te stromen. Als dit systeem zich verbreedt in de richting van de polen, dat zullen stormen en neerslag als gevolg van dalende tropische lucht zich ook in die richting verplaatsen, weg van de middelste breedtegraden. Sommige studies signaleren toegenomen windsnelheden in hogere breedtegraden, een trend die past in dit plaatje.
Er is misschien wel een derde, meer prozaïsche reden waarom de data een afname in windsnelheid tonen, aldus dr. Azorin-Molina. Het zou gewoon kunnen dat de metingen gewoon niet accuraat genoeg zijn. “Anemometers, de instrumenten gebruikt om windsnelheden te meten verliezen precisie over de jaren, wat de data sterk kan beïnvloeden. Daarom dat ons onderzoek ook focust op kwaliteitscontrole en homogeniteit van metingen. Alleen zo kan ruis op de data vermeden worden om een scherper beeld te krijgen van windsnelheden.”
Smogalarm
Veranderingen in de windsnelheden kunnen grote gevolgen hebben. Minder wind betekent minder verdamping, wat zich laat voelen in luchtvochtigheid en neerslagpatronen. 'Dat heeft een directe impact op milieu en landbouw,' vertelt dr. Azorin-Molina. 'Verder bemoeilijkt het de verspreiding van zaden die met de wind meereizen. Windsnelheden zijn gerelateerd met tal van andere klimatologische systemen, maar de mogelijke gevolgen daar zijn minder duidelijk.'
Minder wind vooral is slecht nieuws voor wie in de stad woont
Minder wind vooral is slecht nieuws voor wie in de stad woont. Zonder een frisse bries zo nu en dan blijven uitlaatgassen en luchtvervuiling ter plekke hangen, waardoor de belabberde luchtkwaliteit in onze steden er tijdelijk dramatisch op achteruit gaat. De winter van 2016 bijvoorbeeld was bijzonder windstil in Europa. Als gevolg bleef de smog als een grijs deken over de steden hangen en de smog klom tot een alarmerend niveau. Parijs bijvoorbeeld zag zich genoodzaakt om zes dagen lang auto's uit het stadscentrum te weren.
Of de windsnelheden verder afnemen is niet duidelijk. Sommige metingen suggereren dat de wind de laatste jaren net weer toeneemt, vooral in Centraal- en Oost-Azië. 'Oppervlaktewind staat niet op zichzelf, maar maken deel uit van complexe klimaatpatronen. We zien bijvoorbeeld tegengestelde trends in verschillende windlagen. Daarom dat het zo belangrijk is om inzicht te krijgen in trends en cyclische patronen over langere termijn.'
