Woekerend mos bewijst klimaatopwarming

Het zuidelijkst gelegen mos ter wereld laat er geen twijfel over bestaan: de klimaatopwarming heeft een grote en directe invloed op de ecosystemen – zeker in de poolgebieden.

Het Antarctische Schiereiland, de ‘tentakel’ van de Zuidpool die in een sikkelvorm naar Chili en Argentinië reikt, is bijzonder gevoelig voor de klimaatopwarming. Sterker: samen met het Noordpoolgebied is dit de snelst opwarmende regio op aarde. Sedert het begin van de jaren 1950 is de gemiddelde jaartemperatuur hier elk decennium met 0,56 graden Celsius gestegen.

Wetenschappers hebben de voorbije jaren – ruwweg tijdens de afgelopen twee decennia – de impact van die stijgende temperatuur op verschillende facetten van de lokale fauna en flora in kaart gebracht. Daarbij ging het echter steeds om biologische tijdsschalen die veel korter zijn dan de zes decennia waarover betrouwbare meteorologische gegevens bestaan. Daardoor waren de bewijzen voor de impact van de klimaatopwarming op de biologie van het leven in en rond het Zuidpoolgebied lange tijd niet overtuigend.

Nu hebben Britse onderzoekers van de British Antarctic Survey echter duidelijk en onomstotelijk bewijs in handen. Uit stalen van mos en bodembacteriën op het Antarctisch Schiereiland konden ze een reconstructie maken van de groei en activiteit van de planten en micro-organismen over een periode van liefst 150 jaar. Het mos in kwestie groeit al sinds 1860 op het – tijdens de Antarctische zomer en lente – sneeuw- en ijsvrije deel van Alexandereiland, het grootste eiland van Antarctica.

Daarmee is dit de meest zuidelijk gelegen mosgrond op aarde. En vlak onder het mos, in een turfachtige grondlaag, leven al even lang micro-organismen (amoeben voornamelijk) in symbiose met het mos. De resultaten van de mos- en bodemstalen zijn duidelijk: zowel de groei van het mos als de microbiële activiteit is sedert de jaren 1960 sterk toegenomen – en houdt gelijke trede met de stijgende jaartemperaturen in het gebied.

Stagnatie

Volgens de onderzoekers toont het onderzoek van het mos – en de daarbij horende bodemorganismen – aan dat polaire ecosystemen enorm gevoelig zijn voor nochtans kleine temperatuursveranderingen en minieme variaties in de (zomerse) neerslag. Maar het mos vertelt nog meer. De Britse onderzoekers ontwaarden in de resultaten ook een daling van de mosgroei en de microbiële activiteit op tijdens het voorbije decennium. Een stagnatie waar ze totnogtoe geen verklaring voor konden geven. De resultaten van hun onderzoek staan deze week beschreven in het vaktijdschrift Current Biology.

Die ‘vertraging’ van de klimaatopwarming resoneert wel mooi met een recent lek uit het nog te verschijnen vijfde assessment report (AR5) van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) – waarvan het eerste deel normaal verschijnt op 26 september. Daarin zou een verklaring staan – als we het lek mogen geloven – voor de observatie dat de globale temperaturen sedert 1998 trager lijken te stijgen dan voordien. De wetenschappers die aan het lijvige rapport hebben gewerkt (meer dan zeshonderd in totaal) zouden die vertraging wijten aan natuurlijke meteorologische variaties, aan een verhoogde absorptie van warmte door de oceanen, en door een kleinere gevoeligheid van het klimaatsysteem aan CO₂ (het belangrijkste broeikasgas).

Dat laatste ging er als zoete koek in bij klimaatsceptici, die vraagtekens plaatsen bij de vele onheilspellende scenario’s die het IPCC eerder al heeft verspreid – zoals het worst case scenario dat de gemiddelde globale temperatuur tegen 2100 met 6 graden Celsius zou zijn gestegen. Wat wel opvalt: de meeste klimaatsceptici ontkennen de opwarming van de aarde niet meer, noch betwisten ze de menselijke invloed als de belangrijkste motor. Vandaag lijken ze de uiteindelijke gevolgen van de broeikasuitstoot op het mondiale klimaat te willen minimaliseren. ‘Het zal allemaal wel meevallen’, zeggen ze.

Het IPCC heeft al gereageerd op het lek. Officieel heet het dat de gelekte verklaring voor de vertraagde klimaatopwarming die we het voorbije decennium hebben gezien, slechts een draft is van een nog te beoordelen deelrapport. Het IPCC benadrukt dat de verklaring zeker niet in die vorm in het uiteindelijke AR5, eind september, terug te vinden zal zijn.

Dit artikel verschijnt ook in Eos Weekblad op iPad
Elke vrijdag bieden we u een nieuwsgedreven weekblad, gelardeerd met beeld en geluid. De Eos-app kunt u gratis downloaden in de App-store van iTunes. Met die app haalt u de wekelijkse uitgaven gratis binnen.