Zijn planten intelligent? Sinds de jaren 1990 zijn termen als intelligent plantgedrag, plantenbrein of -bewustzijn gemeengoed. Maar er weerklinkt ook kritiek. De toewijzing van menselijke eigenschappen aan planten gaat voor sommige ecologen een brug te ver.
In 1997 beschreef de Canadese bosecoloog Suzanne Simard in een Nature-artikel hoe bomen via een ondergronds schimmelnetwerk koolstof uitwisselen. Simard ontwikkelde in de daaropvolgende jaren het idee van communicerende en samenwerkende boomsoorten verder - het wood wide web of internet van planten - en ontpopte zich tot uitstekend communicator via boeken, kortfilms en TED-lezingen. In haar recentste vulgariserende boek Op zoek naar de moederboom heeft ze het onder andere over de bijzondere rol van oude, grote bomen, die zorg dragen voor hun eigen nakomelingen, door hen extra te voeden en te beschermen.
Simard bouwde voort op inzichten uit het begin van de jaren 1990, toen onomstotelijk werd aangetoond dat planten reageren via elektrische signalen. Termen als intelligent plantgedrag, plantenbrein of -bewustzijn werden sindsdien gemeengoed. Het is ook vandaag nog een populair thema. Simards boek is een wereldwijde bestseller, net als de publicaties van de Italiaanse bioloog Stefano Mancuso - die zichzelf planten-neurobioloog noemt - of Het verborgen leven van bomen van de Duitse bosbeheerder/wachter Peter Wohlleben. De boeken hebben alvast de verdienste dat ze extra aandacht vragen voor natuurbehoud en een andere kijk op natuurbeleving bieden.
Maar er weerklinkt ook kritiek. Darwin verwees al in de negentiende eeuw het aristotelische idee van zielloze en dus onbetekenende planten naar de prullenmand. Maar de toewijzing van menselijke eigenschappen aan planten gaat voor sommige ecologen een brug te ver. Drie van hen namen vorig jaar het onderzoek van Simard grondig door en concluderen dat er onvoldoende bewijs is voor het ondergrondse internet van planten of het concept van de moederboom die kennis aan haar nakomelingen doorgeeft. Simard verweert zich en belooft met solide antwoorden te komen. Twee groepen wetenschappers die elkaar bekampen, zolang de discussies eerlijk en hoffelijk blijven is dat prima. Door permanente bevraging van het bewijsmateriaal en meer onderzoek gaat wetenschap vooruit.
In het nieuwe nummer drukken biologen van bij ons zich voorzichtig uit. Geen al te boude uitspraken over het bewustzijn en het altruïsme van planten, of hun vermogen om te praten met elkaar. Om te beginnen zou je al een algemeen aanvaarde definitie van intelligentie moeten hebben, en die is er niet. Maar dat planten kunnen waarnemen, interpreteren en reageren op prikkels staat vast. 'Planten zijn ontzettend succesvol zonder hersenen of bewustzijn. Ze hebben dat gewoon niet nodig', zegt de Leuvense plantenfysioloog Filip Rolland.
