In nauwelijks zeventig jaar hebben we zoveel plastic geproduceerd en gebruikt dat microplastics in ieder ecosysteem op aarde terug te vinden zijn. De mobiliteit van die deeltjes begint stilaan te lijken op die van andere globale cyclussen zoals water of koolstof.
Tot nu toe werd aangenomen dat microplastics (plasticdeeltjes kleiner dan 5 milimeter) zich voornamelijk ophopen in zeeën en oceanen. Maar de microscopische deeltjes blijken mobieler dan gedacht, en verplaatsen zich evengoed vanuit maritieme ecosystemen via de atmosfeer terug naar het land. 'De rol van het maritiem milieu als een soort reservoir van microplastics is goed onderzocht,' verduidelijkt professor Janice Brahney, expert in aquatische systemen verbonden aan Utah State University. Brahney en haar team onderzochten hoe minusule plasticdeeltjes zich over de wereld verplaatsen. 'Onze bevindingen laten zien dat deze deeltjes ook vanuit de oceanen in de atmosfeer terecht komen en via neerslag opnieuw op land terecht komen. Meer nog, specifiek langs dit atmosferisch traject komt meer plastic aan land dan omgekeerd.'
Microplastics bewegen door verschillende biosystemen op een manier die vergelijkbaar is met andere biogeochemische kringlopen. Dat zijn wereldwijde kringlopen waarlangs chemische substanties zoals water, zuurstof of koolstof zich door verschillende sferen van de planeet bewegen. 'Neem water,' vertelt Brahney. 'Dat verdampt boven de zee, beweegt zich door de atmosfeer, regent uit boven het land om via de bodem en vervolgens rivieren weer naar zee te stromen. Microplastics volgen een vergelijkbaar traject. Bijvoorbeeld via afvalwater via een rivier naar de zee, om daar via verdamping van water in de atmosfeer terecht te komen en uit te regenen boven land. Daar slaan ze neer in de bodem, om later via de wind of erosie weer in beweging te komen.
Artificiële cyclus
Het maritieme milieu vormt dus geen eindpunt voor minuscule plastic deeltjes, aldus Brahney. ‘Microscopische plastic deeltjes reizen met het water mee, maar dat is niet de enige manier. We gingen ervan uit dat de atmosfeer enkel microplastics van het land naar de oceanen bracht. Dat blijkt niet zo te zijn, integendeel. De atmosfeer als traject voor microplastics brengt meer plastic van de zee naar het land dan omgekeerd. Dat valt te verklaren uit het feit dat er zich de voorbije decennia dermate veel plastic in het maritieme milieu heeft opgehoopt dat het een bron van microplastics is geworden via de atmosferische cyclus.'
Microplastics zijn ondertussen overal op aarde terug te vinden, van de diepzee tot in de lichamen van ijsberen op de Noordpool. ‘Net als andere chemische verbindingen bewegen de deeltjes zich door het water, de lucht, de bodem en de het leven op aarde. In enkele decennia tijd is er dus een nieuwe biogeochemische kringloop ontstaan die zich uitstrekt over de hele planeet, eentje die we in tegenstelling tot andere kringlopen volledig zelf gecreëerd hebben.'
