Zuurstofrijke atmosfeer is mogelijk een pak jonger

Mens en dier danken hun bestaan aan een cruciaal moment in de evolutie van het leven op aarde, namelijk het ogenblik waarop bacteriën aan fotosynthese gingen doen en zuurstof in de aardatmosfeer begonnen te pompen.

De eerste bacteriën die dat deden, zo veronderstellen wetenschappers, waren blauwalgen (ook wel cyanobacteriën genoemd). De blauwalgen ontstonden al vroeg in de geschiedenis van onze planeet, maar het is niet echt duidelijk of ze van in het prille begin al aan fotosynthese deden.

Een internationaal team van microbiologen komt nu met sterke aanwijzingen dat de stamvader van alle cyanobacteriën wellicht niet aan fotosynthese deed. Die conclusie trekken ze op basis van de reconstructie van de genetische stamboom van drie verschillende klassen van cyanobacteriën die de dag van vandaag leven: de oxyfotobacteriën, de ‘melainabacteriën’ en een groep die nog geen wetenschappelijke benaming heeft gekregen. Enkel van de oxyfotobacteriën is geweten dat ze aan fotosynthese doen, en dus zuurstof produceren uit licht en voedingsstoffen.

De biologen achten de kans klein dat de gemeenschappelijke voorouder van deze drie klassen al een fotosynthese deed. Volgens hen is het veel waarschijnlijker dat de benodigde genen voor fotosynthese pas opdoken tijdens de evolutie binnen de oxyfotobacteriën, dus na de tijd dat de gemeenschappelijke voorouder leefde (ongeveer 2,6 miljard jaar geleden). Dat wil zeggen dat onze atmosfeer wellicht veel later dan gedacht ‘aangerijkt’ werd met zuurstof.