Aardbeien meten luchtkwaliteit

Het initiatief is een samenwerking tussen StadsLab2050, een ontmoetingsruimte waar burgers nadenken over de ontwikkeling van een duurzame stad, en het departement bio-ingenieurswetenschappen van de Universiteit Antwerpen. Zij zoeken minstens vijfhonderd inwoners van de stad die van maart tot mei 2014 een aardbeiplantje willen onderhouden. De vruchten mogen ze houden, want de onderzoekers zijn alleen in de blaadjes geïnteresseerd. ‘Het verzamelde fijn stof op en in de bladeren is een goeie indicatie voor de lokale luchtkwaliteit’, zegt Jelle Hofman, die het aardbeienproject uitvoert als onderdeel van zijn doctoraalonderzoek. Op basis van de analyses van alle plantjes wil hij vervolgens een gedetailleerde kaart maken van de luchtkwaliteit in Antwerpen.

De Antwerpse luchtkwaliteit wordt nu gemeten aan de hand van drie vaste meetstations in de stad. ‘Die aanpak heeft zijn beperkingen. Drie meetplaatsen is eigenlijk te weinig om de luchtvervuiling in kaart te brengen. Tien meter van elke installatie kan de concentratie fijn stof immers al anders zijn. Voor opschaling door de stad is de meetapparatuur echter te duur. Planten meten fijn stof net zo goed, maar zijn goedkoper en eenvoudiger te verspreiden.’

Jelle Hofman en zijn collega-onderzoekers van de Universiteit Antwerpen gebruikten eerder ook al mossen, grassen en bladeren van bomen en planten om lokale luchtkwaliteit te meten. ‘Planten nemen fijn stofdeeltjes oppervlakkig op in hun bladeren. De magnetiseerbare deeltjes, zoals ijzer, kunnen we detecteren, en op basis van hun concentratie een inschatting maken van de luchtkwaliteit waaraan de plant tijdens de groei was blootgesteld. Hoe hoger het magnetisch signaal, hoe meer fijn stof.’

Op die manier detecteerden de onderzoekers eerder al enkele lokale ‘probleemgebieden’ in de stad. ‘Klimopbladeren in Park Spoor Noord bleken bijvoorbeeld een hoge concentratie metaal te bevatten. Die vervuiling is vermoedelijk niet afkomstig van het verkeer, maar van de historisch vervuilde bodem. Op de plaats van het park lag vroeger immers een rangeerstation voor treinen. Momenteel worden er grote bouwwerken uitgevoerd. Daarbij is de vervuilde grond vermoedelijk naar boven gekomen en vervolgens via de wind verspreid.’

Het is moeilijk om concentraties fijn stof in verschillende planten met elkaar te vergelijken, want de manier en mate van opname is vaak verschillend. Daarom gebruiken de onderzoekers nu ‘gestandaardiseerde’ aardbeienplantjes. Die zijn allen afkomstig van dezelfde ecologische kweker, en genetisch sterk met elkaar verwant.

Iedereen die in Antwerpen woont, kan zich registreren als vrijwilliger via airbezen@gmail.com. Bij voorkeur moet u het plantje aan de straatkant van uw woning, liefst op het gelijkvloers, kunnen plaatsen. Uit alle geregistreerde vrijwilligers kiezen de onderzoekers 500 locaties waar de plantjes van maart tot mei gekweekt zullen worden. De kaart met luchtkwaliteit moet in augustus 2014 klaar zijn. (kv)

Meer info: www.uantwerpen.be/airbezen