Belgische reumaonderzoeker ontslagen wegens fraude

Tussen 2010 en begin juni dit jaar sloop hoogleraar reumatologie A.S. 's nachts haar eigen lab binnen om onderzoeksmateriaal te manipuleren. Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) publiceerde een rapport op zijn website, waar de krant De Morgen vandaag over bericht. De vrouw had een test ontwikkeld waarmee de aanwezigheid van een bepaalde antistof bij patiënten met reumatoïde artritis kon worden aangetoond. Zij en haar onderzoeksteam van Leiden publiceerden erover in het hoogaangeschreven vaktijdschrift PNAS. Het artikel werd volgens Thomson Scientific’s Web of Knowledge 38 keer geciteerd.

Maar toen het onderzoeksteam van LUMC de onderzoeksresultaten probeerde te herhalen in een vervolgstudie, met bloedstalen van tientallen reumapatiënten, bleek haar test nauwelijks nog te werken. De onderzoeker besloot 's nachts de stalen die een negatief resultaat opleverden, te manipuleren door ze te mengen met bloedmonsters die een positief resultaat hadden, of door er antistoffen van muizen aan toe te voegen.

Op den duur werd het voor de onderzoeker moeilijker de leugen in stand te houden. 'Zenuwachtig en onder grote druk heeft ze toen getracht door blinde vermenging positieve uitslagen te verkrijgen', aldus het onderzoeksrapport. Medewerkers van haar afdeling roken in maart dit jaar onraad. Het afdelingshoofd stelde een onderzoek in, ontdekte de antistoffen van muizen en liet daarop de toegangspas van de vrouw controleren. Daaruit bleek dat ze buiten kantoortijden in het lab aanwezig was. Verborgen camera-opnamen bevestigden de vermoedens. Na confrontatie met de verdenkingen gaf de vrouw begin juni toe.

Het klinische onderzoek waarvan de labtesten deel uitmaakten, richtte zich op het effect van een nieuw geneesmiddel, omalizumab, bij reumatoïde artritis. Dat onderzoek is stopgezet en alle patiënten zijn ingelicht. Volgens Pancras Hogendoorn, lid van de raad van bestuur en decaan van het LUMC, is voor patiënten op geen enkel moment een onveilige situatie ontstaan.

De experte, die in 2002 promoveerde aan de Universiteit Antwerpen en in 2006 aan de slag ging als senior staflid in Leiden, maakt zich schuldig aan zware wetenschapsfraude. De universitair hoofddocente, veertiger, is ontslagen en minstens één wetenschappelijke publicatie, zeker al de paper in PNAS, is ingetrokken. Twee eerdere publicaties worden nog onderzocht. Intussen is ze nog gastprofessor aan de Universiteit Antwerpen. Het dagelijks bestuur van de faculteit buigt zich maandag over haar statuut (Update: op 22 augustus liet UA weten dat in onderling overleg is besloten een einde aan de samenwerking te maken)

Tegen de onderzoekscommissie wijst de onderzoeker erop dat de academische prestatiedruk haar zwaar viel, vooral in combinatie met lesgeven en patiëntenzorg.