Onderzoekers van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen konden de krokodillenmummies bestuderen. ‘Een van de mooiste vondsten die ik al onder ogen kreeg’, zegt archeozoöloge Bea De Cupere (KBIN). De oude Egyptenaren offerden krokodillen tijdens rituelen voor de god Sobek.
Archeologen van de Universiteit van Jaén legden in 2019 een graftombe met krokodillenmummies bloot in Qubbat al-Hawā, een site bij de stad Aswan in het zuiden van Egypte. De kleine tombe bevatte vijf skeletten en vijf schedels van grote krokodillen. Ze ligt naast zes andere graven met belangrijke mensen uit de regio, die alle dateren van het pre-ptolemeïsche tijdperk, vóór 304 v. Chr.
De krokodillen zijn wellicht gebruikt tijdens rituelen voor de Egyptische god Sobek, de god van het water en van de vruchtbaarheid, vaak afgebeeld met een krokodillenkop. Kom Ombo, op slechts 50 kilometer afstand, was een belangrijk centrum voor krokodillenverering.
‘Er zijn in Egypte meer dan twintig begraafplaatsen met krokodillenmummies bekend, maar het is bijzonder om tien goed bewaarde krokodillenmummies bij elkaar te vinden in een graf dat nog niet is verstoord’, zegt De Cupere. ‘Bij de meeste mummies die eind 19de en begin 20ste eeuw door musea zijn verzameld, vaak jonge dieren, weten we niet precies waar ze vandaan komen.’
Bij sommige krokodillen van Qubbat al-Hawā vonden de archeologen sporen van linnen, palmbladeren en touw, aanwijzing dat ze ooit waren ingepakt. Maar de ‘verpakking’ moet zijn weggerot, en de krokodillen waren ook niet ingesmeerd met grote hoeveelheden pek of bitumen, wat in recentere periodes gangbaar was. Een mooi toeval, want daardoor konden de onderzoekers deze exemplaren uitzonderlijk van kop tot teen meten en bestuderen.
Natuurlijke mummificatie
De kleinste krokodil is 1,8 meter lang, de grootste 3,5 meter. En ze behoren tot twee verschillende soorten: ofwel de nijlkrokodil ofwel de West-Afrikaanse krokodil. Opmerkelijk is dat drie skeletten vrij volledig waren, bij de twee andere ontbraken heel wat delen. ‘De krokodillen zijn eerst elders begraven, mogelijk in zandkuilen’, zegt De Cupere. ‘Zo konden de krokodillen op een natuurlijke manier uitdrogen. Daarna zijn de resten opgegraven, ingepakt en verplaatst naar de tombe in Qubbat al-Hawā. Tijdens het inwikkelen en het transport moeten lichaamsdelen verloren zijn gegaan.’
Hoe vingen de Egyptenaren deze krokodillen? Uit de iconografie weten we dat krokodillen voornamelijk met netten werden gevangen. Op de krokodillen uit Qubbat al-Hawā zijn ook geen slachtsporen gevonden. Mogelijk lieten de oude Egyptenaren ze verdrinken, stikken, of oververhitten door ze lange tijd aan de zon bloot te stellen.
Stenen in de maag
Eén krokodil was zo goed bewaard gebleven dat de gastrolieten nog aanwezig waren. Dat zijn stenen in de ingewanden die krokodillen helpen om in balans te blijven in het water. De ‘maagstenen’ wijzen erop dat de krokodil niet werd opengesneden om de ingewanden eruit te halen.
‘De vondst geeft ons een mooie inkijk in hoe de Egyptenaren in die streek en in die tijd krokodillen ritueel begroeven’, aldus De Cupere. De studie staat in het vaktijdschrift PLOS ONE.
