Nobelprijs Natuurkunde naar François Englert en Peter Higgs

Englert en zijn inmiddels overleden collega Robert Brout hadden het Higgs-boson, dat sommige elementaire deeltjes massa verleent, in 1964 als eersten voorspeld. Peter Higgs volgde enkele weken later met dezelfde bevindingen. In juli 2012 bevestigden experimenten met de Large Hadron Collider, de deeltjesversneller van het CERN, het bestaan van het deeltje.

François Englert is de eerste Belgische Nobellaureaat in meer dan dertig jaar. De vorige was de Russisch-Belgische scheikundige Ilya Prigogine in 1977. Het is de allereerste keer dat een Belg de Nobelprijs voor Natuurkunde wint.

De voorspelling van het Higgsdeeltje – een theorie over de manier waarop sommige subatomaire deeltjes massa krijgen – was in 1964 een heuse nek-aan-nekrace. Englert en zijn in 2011 overleden ULB-collega Robert Brout publiceerden hun theorie op 31 augustus in Physical Review Letters, anderhalve maand voor Peter Higgs – onafhankelijk van de Belgische onderzoekers en met een andere aanpak – hetzelfde poneerde. Ook Gerard Guralnik, Carl Hagen en Tom Kibble publiceerden in datzelfde jaar nog gelijkaardige resultaten. Het deeltje werd jaren later veeleer per ongeluk naar Higgs genoemd.

Het onderzoekscentrum CERN kon in de zomer van 2012 na jarenlange botsingsexperimenten in de deeltjesversneller in de buurt van Genève, het theoretisch voorspelde Higgs-deeltje of -boson met bijna absolute zekerheid bevestigen. Sindsdien wijst de analyse van de data steeds in dezelfde richting. Het Higgs-deeltje is het ultieme puzzelstuk in het standaardmodel van de fysica.

Reacties

Englert is blij met de prijs, 'maar ik ben bedroefd dat Robert Brout er niet bij is om deze prijs met mij te vieren, voor het werk dat we samen hebben gedaan', zei hij vanaf zijn balkon in Brussel. 'Je kunt je wel inbeelden dat dit niet geheel onaangenaam is, een Nobelprijs winnen', reageerde Englert even daarvoor op de persconferentie toen hem gevraagd werd wat hij met het geld (450.000 euro) zou doen. Of hij in de jaren zestig wel eens dacht aan experimenten die zijn theorie zouden bevestigen? 'We moesten eerst wachten tot de theorie - het standaardmodel - consistent was. In de jaren zeventig werd het standaardmodel stelselmatig opgebouwd en bevestigd. Uiteindelijk was het nog wachten op het experimentele bewijs voor het Higgs-boson.'

De Schot Peter Higgs is 'overweldigd' dat de Nobelprijs voor Natuurkunde aan hem is toegekend, zo verklaart hij op de site van University of Edinburgh. 'Ik wil ook graag iedereen feliciteren die heeft bijgedragen aan de ontdekking van dit nieuwe deeltje', schrijft hij. 'Ik hoop dat deze erkenning van fundamentele wetenschap zal bijdragen aan het bewustzijn van het belang van zuiver wetenschappelijk onderzoek.'

De Britse natuurkundige Tom Kibble voelt zich gepasseerd door het Nobelcomité, omdat hij samen met twee collega's in 1964 ook publiceerde over het zogeheten Higgs-deeltje. 'Wij hebben bijgedragen aan de ontdekking ervan, maar ons artikel werd als derde en laatste gepubliceerd (hoewel wij dat natuurlijk beschouwen als het meest uitgebreide en complete)', reageerde Kibble. 'Het is niet verrassend dat de Zweedse Academie zich genoodzaakt zag om ons uit te sluiten, omdat zij zichzelf de beperking heeft opgelegd dat de prijs aan niet meer dan drie mensen kan worden toegekend.'

Atomiumbol

Naar aanleiding van de Nobelprijs wordt een van de negen bollen van het Atomium in Brussel naar Englert genoemd. De onderste bol van het Atomium zal voortaan de 'Sphère François Englert' heten. Een andere bol is al eerder omgedoopt en kreeg de naam van Ilya Prigogine, toen die 36 jaar geleden de Nobelprijs voor Scheikunde kreeg.

Vorig jaar ging de Nobelprijs voor Natuurkunde naar Serge Haroche uit Frankrijk en David Wineland uit de Verenigde Staten voor hun baanbrekende onderzoek naar de relatie tussen licht en materie. Ze slaagden erin heel kleine deeltjes te bestuderen zonder ze te vernietigen. (rvb)