We Are Stardust

Vanaf deze maand leest u in Eos een vaste column van Lieven Scheire. Deze maand brengt de wetenschaps- popularisator een ode aan zijn grote voorbeelden die de mensen in de straat met wetenschap wisten te begeesteren. Vanavond (donderdag 31 januari) start het tweede seizoen van zijn tv-programma ‘Scheire en de Schepping’ op VIER.
 

‘We are part of this Universe. We are this Universe. The Universe itself exists w­ithin us.’ Aan het woord is niet Deepak Chopra of een andere new age kwantumwapperaar, maar Neil Degrasse Tyson, een Afro-Amerikaanse kosmoloog. Deze zinnen komen dan ook niet uit zo’n pseudowetenschappelijk spiritueel betoog waarin de term ‘energie’ nog vaker verkeerd gebruikt wordt dan de wasbak in een defecte mannen-wc, maar uit een lezing over het ontstaan van de zwaardere atomen in supernovae. Degrasse Tyson omschrijft het zelf als: ‘Toen ik voor het eerst hoorde dat alle atomen in mijn lichaam waren ontstaan in de kernreacties en supernovae van sterren miljarden jaren geleden wou ik de straat oplopen, mensen vastgrijpen en roepen: ‘Heb je dit al gehÓÓrd?!’’

De begeestering van Neil Degrasse Tyson is erg aanstekelijk. Hij gebruikt zinnen die recht weggelopen lijken uit een betere postrocksong: ‘We are stardust, in the highest exalted way, reaching out to the Universe, with these methods and tools of science.’ Dat de teksten van wetenschapspopularisatoren als Degrasse Tyson, Carl Sagan of Richard Feynman vaak heel erg op songteksten lijken, was ook de Amerikaanse muzikant John Boswell niet ontgaan. Met behulp van wat digitaal knip- en plakwerk creëerde hij zijn symphonies of science. Hij haalde de mooiste en meest inspirerende zinnen uit wetenschappelijke lezingen, zette de woorden van de sprekers met een pitch-corrector op melodie, en monteerde dit alles tot prachtige songs en videoclips. Bovenstaande citaten komen uit ‘We Are Stardust’. Deze en nog 14 andere nummers kan je gratis bekijken en downloaden op de website www.symphonyofscience.com. Het zijn stuk voor stuk juweeltjes, zowel qua melodie, begeleidende beelden als qua tekst.

Boswell gebruikt voor zijn liedjes zowat alle helden van de wetenschapspopularisatie: Sagan, Feynman, Brian Green, Brian Cox, Stephen Hawking ... Elk van deze namen, ingetikt in het zoekvenster van youtube, staat garant voor uren zeer hoogstaand en verschroeiend interessant kijkplezier. Als je met één naam begint, begin dan met Richard Feynman. Hij is niet alleen een Nobelprijswinnaar die voor een groot stuk mee de kwantummechanica uitwerkte, hij is ook een begeesterend en helder verteller. Zijn interview uit 1983, in die hoge blauwe stoel, is van het mooiste wat op youtube staat. Er zijn al genoeg getormenteerde genieën in deze wereld. Om dan een genie te zien dat met zoveel levensvreugde en plezier de meest verhelderende metaforen uit zijn mouw schudt: heerlijk!



Het is tevens Feynman die altijd het belang van dit soort lezingen en popularisering van wetenschap heeft benadrukt. Feynman stoorde zich eraan dat hij zich tijdens zijn opleiding altijd eerst door tonnen droge theorie moest werken, om dan pas uit te komen bij de wonderen van de natuurkunde. Hij vond dat het omgekeerd moest: eerst de studenten begeesteren, en zo hun interesse wekken voor de theorieën en de wiskunde. Om de natuurkunde echt te begrijpen zijn wiskunde en het zwaardere theoretische werk natuurlijk onmisbaar. Maar ook zonder wiskunde kan je al heel wat van de miraculeuze werking van relativiteit, kwantummechanica en kosmologie beschrijven. Dat is vaak zo intrigerend dat je er gewoon meer over wíl weten, en dus vanzelf in de wiskunde duikt.

Kortom: grijp de mensen vast in de straat en vertel het hen. Alles om ons heen is opgebouwd uit het stof van geëxplodeerde sterren. Het water in je glas bestaat uit gesmolten kometen die miljoenen jaren geleden neerstortten op de aarde. En gooi hen in dat moment van totale verwondering een cursus extra-galactische sterrenkunde of subatomaire fysica toe. Misschien gebeurt er iets moois.