De aardbeving die maandag in de vroege ochtend in Turkije plaatsvond en al duizenden slachtoffers maakte in Turkije en buurland Syrië, had een magnitude van 7,8. Was deze aardbeving te voorspellen? En hoe ontstaat een aardbeving precies? We spraken met geologe Katleen Wils (UGent).
Was de aardbeving in Turkije te voorspellen?
Katleen Wils: ‘Het is jammer genoeg niet mogelijk om de locatie, het tijdstip of de zwaarte van een aardbeving exact te voorspellen. Persoonlijk denk ik dat dit ook nooit mogelijk zal zijn. Aardbevingen blijven een onregelmatig, fysisch proces dat we eigenlijk niet begrijpen.’
‘Er is ook weinig ruimte voor fouten als we er toch in zouden slagen een voorspellingssysteem te ontwikkelen. De Amerikanen hebben bijvoorbeeld een Early Warning System, dat een waarschuwing uitstuurt op het moment dat een aardbeving geregistreerd wordt naar mensen die er dichtbij wonen. Maar het vertrouwen in het systeem nam al snel af nadat het enkele keren de dreiging overschat had. Een systeem dat niet waterdicht is geeft een averechts effect, waarbij mensen uiteindelijk niet meer reageren omdat een voorspelling eerder al eens een vals alarm gaf.’
Wat kunnen we dan wel doen?
Wils: ‘We kunnen een risicoanalyse maken van gebieden waar we aardbevingen verwachten. Om die verwachtingen op te stellen, kijken we naar de aardbevingen in het verleden. Zowel de recente bevingen waarvan we weten hoe zwaar ze waren, als die verder in het verleden. We baseren ons daarvoor op historische gegevens zoals documenten die de aardbevingen beschrijven of verhalen van ooggetuigen. Dit vullen we aan met geologische gegevens van aardbevingen in het verre verleden, voordat de mens in staat was om erover te schrijven. Dat is mijn expertise.’
‘We proberen dan patronen te herkennen in de frequentie van aardbevingen in een bepaald gebied. Als aardbevingen met regelmaat, bijvoorbeeld elke tweehonderd jaar, plaatsvonden, kan je dat eventueel projecteren naar de toekomst. Maar zelfs dan kan het met enkele tientallen jaren variëren. Een exact tijdstip voorspellen is onmogelijk.’
‘Je mag het gevaar van die naschokken ook niet onderschatten’
‘We moeten toch blijven inzetten op het in kaart brengen van de gebieden die het meest risico lopen. Het is voor veel gebieden in de wereld nog een groot vraagteken welke seismische activiteit er überhaupt mogelijk is. Die kennis is nodig voor gerichte investeringen om de infrastructuur en de bevolking te kunnen voorbereiden op zo’n ramp.’
Hoe is de aardbeving in Turkije ontstaan?
Wils: ‘Turkije is een seismisch actief gebied waar geregeld een aardbeving plaatsvindt. De Arabische plaat botst daar namelijk tegen de Europese plaat. Daartussen zit dan nog eens de kleinere Anatolische plaat, die bijna heel Turkije vormt. De Anatolische plaat wordt geplet tussen de twee veel grotere platen en naar de Middellandse Zee geduwd.’
‘De platen bewegen in principe constant langs elkaar voor ongeveer 15 millimeter per jaar. Maar de randen van die platen zijn ruw. Ze haken in elkaar waardoor het schuiven niet vlotjes gaat. Zo bouwt zich enorm veel spanning op in de breuklijnen tussen de platen. Op een gegeven moment is de kracht zo hoog, dat de blokkade overwonnen wordt en doorschiet. De schok die dan ontstaat, is de aardbeving.’
Wat kunnen we de komende maanden nog verwachten van seismische activiteit?
Wils: ‘We kunnen zeker nog naschokken verwachten van een lagere magnitude dan de aardbeving. Die zullen nog maanden doorgaan, maar zullen steeds minder vaak voorkomen en zwakker worden. Het is de aarde die min of meer terug op haar plaats aan het komen is nadat ze grondig door elkaar geschud werd door de aardbeving.’
‘Normaal gezien verwachten we op precies dezelfde plaats als de eerste aardbeving niet nog een beving met dezelfde kracht. Alle spanning die opgebouwd was in de breuklijn door de beweging van de platen, is immers vrijgekomen na de aardbeving. De tweede aardbeving van deze middag lijkt dan ook afkomstig te zijn van een andere breuk in de buurt. (Inmiddels is er inderdaad een tweede beving met een magnitude van 7,5 bevestigd, red.). Het is onmogelijk om in te schatten of er daar nog zulke bevingen zullen plaatsvinden. Het staat wel vast dat het hele gebied ontregeld is en dat er sowieso nog naschokken zullen komen.’
‘Je mag het gevaar van die naschokken ook niet onderschatten, ook al zijn ze zwakker. De gebouwen in het getroffen gebied zijn immers labiel geworden en kunnen instorten bij een naschok. De eerste prioriteit nu is de mensen daar helpen.’
Laatste update: 8 februari 10.00 uur
