Welke vragen beantwoordt de wetenschap in 2015?

Na een terugblik op 2014 is het nu tijd voor een pronostiekje van wat de wetenschap ons in 2015 kan leren. Natuurkundigen kijken uiteraard uit naar de heropstart van de Large Hadron Collider, die hen - nog meer - nieuwe inzichten kan brengen in de opbouw van het universum. Europa buigt zich over de kwestie of het verantwoord is om een nieuwe ivf-techniek toe te laten waarbij kinderen geboren worden met niet twee, maar drie genetische ouders. En mogen we ook hopen dat West-Afrika van ebola wordt verlost, en dat de wereldleiders in december een geslaagd klimaatakkoord bereiken?

Welke exotische fysica komt uit de opgedreven deeltjesversneller?

De grootste deeltjesversneller ter wereld, de Large Hadron Collider (LHC) onder de grond bij de Zwitserse stad Genève, wordt in maart opnieuw aangezet. Het is de bedoeling dat vanaf dan deeltjes worden versneld en tegen elkaar gebotst worden met een energie van 13 biljoen elektronvolt (13 TeV) – bijna het dubbele van wat de versneller totnogtoe presteerde. De fysici van het CERN willen eerst zien of alle bekende processen, inclusief het Higgs-boson, zich nog steeds gedragen als voordien. Daarna zijn alle ogen gericht op eventuele signalen van nieuwe deeltjes die niet meer bij het standaardmodel horen of essentieel zijn in meer omvattende theorieën - zoals bijvoorbeeld die van supersymmetrie. De LHC is sinds 2013, kort na de Higgs-hysterie, in onderhoud geweest.

Is het einde van de ebola-epidemie in zicht?

De ebolacrisis in West-Afrika zal waarschijnlijk tot het einde van komend jaar duren. Dat verwacht Peter Piot, medeontdekker van het ebolavirus en het hoofd van de afdeling van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) die zich bezighoudt met de uitbraak van het virus. Hoewel hij optimistisch is voor de mogelijkheden die nieuwe therapieën kunnen bieden, duurt het nog een tijd voor vaccins echt ontwikkeld zijn. 'Daarom is het goed mogelijk dat de huidige uitbraak een erg lang en nogal hobbelig staartje kan hebben. We moeten ons voorbereiden op een lange inspanning, die we vol moeten houden tot waarschijnlijk de rest van 2015’, aldus Piot in een interview met de BBC.

Meer dan 7.500 mensen zijn omgekomen sinds het virus eind 2013 de kop opstak in Guinee. Het virus verspreidde zich met name in dat land en in Liberia en Sierra Leone. Peter Piot was in december in Sierra Leone. Daar liep de afgelopen tijd het aantal besmettingen nog flink op. Maar desondanks is hij positief. ‘Er zijn nu door het hele land behandelcentra. Je ziet geen mensen meer sterven op straat. Ook overleven meer mensen de ziekte door simpele behandelingen met infuzen en antibiotica. Inmiddels gaat nog maar een op de drie besmette mensen dood. Om het sterftecijfer nog lager te krijgen, is een specifieker medicijn nodig.’

Ontdekken we buitenaards leven?

De Amerikaanse Marswagen Curiosity registreerde begin december kortdurende methaanpieken in de Marsatmosfeer. Dat zou in principe een biologische oorsprong kunnen hebben. De vondst deed de harten van E.T.-fans dus sneller slaan, maar niet-biologische verklaringen zijn ook mogelijk, en wellicht waarschijnlijker. Maar toch durven we ook nu weer de vraag stellen: ontdekken we in 2015 eindelijk buitenaards leven?

Mars wordt daarvoor zeker strak in de gaten gehouden, maar ruimtevaartorganisaties NASA en ESA richten hun blik ook op andere opties. Net zoals elk jaar mogen we ook voor 2015 verwachten dat de Kepler-satelliet van NASA weer enkele mogelijke leefbare planeten zal ontdekken. En op 6 maart komt  de Amerikaanse ruimtesonde Dawn aan bij de dwergplaneet Ceres. Ceres heeft een dikke mantel van ijs en mogelijk een ondergrondse oceaan.

In 2015 zullen NASA en ESA hun plannen ook concreet maken voor missies die meer inzicht moeten geven in de 'leefbaarheid' van de drie Jupitermanen Ganymedes, Europa en Callisto - de Europese JUICE-missie en de Europa Clipper van NASA. Het effectieve vertrek is pas voor over een jaar of tien. Dat betekent dat we pas rond 2030 meer te weten zullen komen over het inwendige van deze intrigerende Jupitermaan.

Ook Nederland speurt sinds 2014 naar radioboodschappen van aliens. Met de nieuwe LOFAR-telescoop in Drenthe is eind september voor het eerst een Search for Extra-Terrestrial Intelligence (SETI) ondernomen. (bron: http://allesoversterrenkunde.nl)

Bereiken de wereldleiders een klimaatakkoord?

In december 2015 gaan wereldleiders in Parijs om tafel om een opvolger te zoeken voor het Kyoto-klimaatakkoord uit 1997. De Amerikanen hebben dat akkoord nooit bekrachtigd, maar beloofden begin 2014 – samen met China, die andere grote uitstoter – wel dat ze zich in Parijs willen engageren om een beleid uit te werken dat de uitstoot van broeikasgassen moet beperken.

Is het aanvaardbaar om een kind met drie ouders te verwekken?

In het Verenigd Koninkrijk kunnen vanaf 2015 kinderen geboren worden met niet twee, maar drie genetische ouders. Hoewel de Britten de nieuwe ivf-techniek alleen willen toepassen bij vrouwen met een zeldzame genetische aandoening, is de publieke discussie inmiddels ontaard in een ethisch steekspel. Ook Europa mengt zich in 2015 in het debat, en wil dan beslissen of de techniek al dan niet wordt toegelaten in de hele Europese Unie.

Winnen we de oorlog tegen resistente bacteriën?

Op dit moment loopt in België – en in veertig andere landen - een campagne om mensen aan te zetten tot verantwoord gebruik van antibiotica (u hoorde of zag de beestjes met hun hoge stemmetjes vermoedelijk wel al op de radio of televisie). De kans is groot dat u in 2015 nog veel meer van de strijd tegen antibioticaresistentie zult horen. We dreigen namelijk letterlijk zonder antibiotica te vallen. Een Britse studie die in 2014 werd gepubliceerd, voorspelt dat er vanaf het jaar 2050 wereldwijd jaarlijks tien miljoen mensen zullen overlijden aan de gevolgen van infecties die worden veroorzaakt door bacteriën die resistent zijn tegen medicijnen. Malaria, tuberculose en de E. Coli-bacterie vormen de grootste bedreiging. De Wereldgezondheidsorganisatie publiceert in mei 2015 een wereldwijd actieplan om antibioticaresistentie aan te pakken.

Wat leren we uit meer uitgebreide soortenstambomen?

Hoe meer individuele genomen van planten- en diersoorten wetenschappers uitklaren, hoe completer en overzichtelijker de stamboom van volledige dierenfamilies (of klassen) wordt. In 2014 serveerden genetici ons dankzij tientallen individuele genomen al de complete stambomen van de vogels en de insecten. Welke soorten volgen in 2015?