‘Kinderen maken niet gelukkig’ en enkele andere bevindingen uit onderzoek naar geluk en betekenis in het leven
Een gelukkig leven uitbouwen is voor de meeste mensen een centraal levensdoel. Anderzijds streven veel mensen ook naar een betekenisvol leven. Geluk en betekenis in het leven zijn sterk aan elkaar verbonden. Ze versterken elkaar en zijn vaak gebouwd op gelijkaardige fundamenten. Sociale relaties dragen bijvoorbeeld in belangrijke mate bij aan zowel een gevoel van geluk als een gevoel van betekenis in het leven. Zich sociaal geïsoleerd voelen is dan weer schadelijk voor beide. Toch zijn er ook verschillen tussen geluk en betekenis. Onderzoekers in de psychologie hebben geprobeerd om deze verschillen in kaart te brengen. Dit is belangrijk omdat steeds meer onderzoek aantoont dat een eenzijdige focus op geluk schadelijk kan zijn, en dat er nood is om de betekenis-component meer onder de aandacht te brengen. In deze blogpost zetten we enkele van de meest opvallende verschillen op een rijtje. Bedenk hierbij wel dat het steeds over gemiddelde tendensen gaat en dat deze stellingen dus zeker niet voor elk individu zullen opgaan.
1. Gemakkelijk kunnen doen en laten wat men wil bevordert geluk maar niet betekenis
“People are happy when they get what they want. Meaning is to be found elsewhere.” (Baumeister, Vohs, Aaker, & Garbinsky, 2013, p. 509)
Over het algemeen hangt het gemakkelijk kunnen bevredigen van behoeftes sterker samen met geluk en veel minder met betekenis in het leven. Zo is geluk onder andere gerelateerd aan het kunnen kopen wat je wil, maar ook bijvoorbeeld aan gezondheid. Met andere woorden, rijkere, gezondere mensen zullen over het algemeen gelukkiger zijn, maar niet meer betekenis in het leven ervaren. Of omgekeerd, mensen die het financieel moeilijker hebben of gezondheidsproblemen hebben, ervaren gemiddeld gezien minder geluk maar even veel betekenis in het leven.
2. Geluk gaat over ‘krijgen’, betekenis gaat over ‘geven’
“The true measure of an individual is how he treats a person who can do him absolutely no good.” (Ann Landers, 1978)
Zoals gezegd zijn zowel geluk als betekenis sterk verbonden aan sociale relaties. Maar de specifieke aspecten uit die relaties die bijdragen tot betekenis en geluk verschillen gedeeltelijk. Geluk wordt eerder gehaald uit de voordelen die we krijgen van anderen, terwijl betekenis eerder gehaald wordt uit het geven van voordelen aan anderen. Anderen helpen draagt dus voornamelijk bij tot een gevoel van betekenis.
3. Kinderen krijgen maakt het leven niet gelukkiger maar wel betekenisvoller
“Als ik de kinderen in bed leg, denk ik soms: ‘Yes! Ik ben zeven uur van die kleine fuckers verlost” (Siska Schoeters, 2015)
Sommigen herinneren zich misschien nog de commotie die bovenstaande uitspraak van radio-presentatrice Siska Schoeters veroorzaakte. Een openhartige erkenning van het feit dat ouderschap niet enkel rozengeur en maneschijn is, maar vaak ook ontzettend zwaar. Het is dan misschien ook niet zo verwonderlijk dat psychologisch onderzoek heeft aangetoond dat ouders gemiddeld gezien niet gelukkiger zijn na het krijgen van kinderen, en soms zelfs wat ongelukkiger. En toch kiezen de meeste mensen er voor om ouder te worden. Dit wordt ook wel de ‘parenthood paradox’ genoemd. Een mogelijke oplossing van de paradox ligt in het feit dat kinderen opvoeden heel veel betekenis aan het leven toevoegt. Het lijkt er dus op dat veel mensen het betekenisvolle nastreven, zelfs als dit (tijdelijk) ten koste van geluk gaat.
4. Geluk wordt gevonden in het heden, betekenis in de verbinding van verleden, heden en toekomst
“People’s lives encompass more than what is happening now, and trace an arc of experience that links one’s past and present circumstances to one’s future prospects and pursuits.” (Michael Steger, 2012)
Geluk is iets wat ervaren wordt in het moment. Bij betekenis worden ervaringen en gebeurtenissen met elkaar verbonden over de tijd heen. Geluk wordt dan ook vaak ervaren als kortdurend, vluchtig, en van voorbijgaande aard, terwijl betekenis ervaren wordt als stabieler en duurzamer.
5. Moeilijke gebeurtenissen kunnen het leven betekenisvoller maken
“These sufferings are even the things of which I am most proud, though these are things which cannot inspire envy.” (Frankl, 1968, p. 144)
Ieder mens krijgt vroeg of laat in het leven te maken met moeilijke, pijnlijke gebeurtenissen, zoals het verlies van een naaste, een scheiding, gezondheidsproblemen… Zulke beproevingen leiden meestal tot een daling in geluksgevoel, maar niet noodzakelijk tot een daling in betekenis. Geluk is voornamelijk verbonden aan positieve emoties, en met het vermijden van negatieve emoties en toestanden. Maar betekenis kan soms net gevonden worden in beproevingen. Eén van de grondleggers van psychiatrisch en psychologisch onderzoek naar betekenis, Viktor Frankl, was een overlever van de Holocaust. Om zijn betekenis-geïnspireerde therapie (logotherapie) uit te werken, baseerde hij zich deels op zijn eigen ervaringen in de Nazi concentratiekampen. Volgens Frankl bezit elke mogelijke situatie, hoe pijnlijk ook, de mogelijkheid tot betekenis, en is het een inherente menselijke capaciteit om deze te kunnen ontdekken.
Waarom was dit nu ook alweer belangrijk?
Wel, heel wat onderzoek doet vermoeden dat de ervaring van betekenis op lange termijn verbonden is aan een beter algemeen welbevinden en functioneren, zoals minder stress, minder depressie, betere gezondheid, meer persoonlijke groei. Het lijkt er op dat betekenis in het leven een duurzame krachtbron is doorheen de hoogtes en laagtes van het leven. Om menselijk welbevinden te ondersteunen en stimuleren, lijkt het dus erg belangrijk om zowel aandacht te hebben voor geluk als betekenis.
Laura Dewitte is doctoraatstudent psychologie aan de KU Leuven. Ze maakt deel uit van het ‘Meaning Research & Late Life’ team van prof. Jessie Dezutter en doet momenteel voornamelijk onderzoek naar welbevinden en betekenisbeleving bij ouderen met de ziekte van Alzheimer. Deze blogpost verschijnt ook op OpgroeienBlog.
Foto door Arwan Sutanto via Unsplash
Referenties en links:
- Indien je in meer detail wil lezen over het onderzoek waarop deze blog post voornamelijk gebaseerd is, zie:
Baumeister, R. F., Vohs, K. D., Aaker, J. L., & Garbinsky, E. N. (2013). Some key differences between a happy life and a meaningful life. The Journal of Positive Psychology, 8(6), 505-516. doi:10.1080/17439760.2013.830764 - Indien je geïnteresseerd bent in het invloedrijke boek van Viktor Frankl, zie:
Frankl, V. E. (1968). Man’s search for meaning: An introduction to logotherapy. London: Hodder and Stoughton. - Indien je een korte, toegankelijke video wil bekijken die gelijkaardige thema’s aanraakt, zie volgende TED talk door Emily Esfahani Smith:
