Zo'n 155 miljoen jaar geleden scheurde er een stuk land af van Australië, dat vervolgens naar het noorden verschoof. Waar dat verloren continent precies gebleven was, bleef echter lange tijd onduidelijk. Utrechtse geologen vonden een verklaring voor dat mysterie.
Net ten noorden van Australië ligt de Argovlakte, een diepe oceaanbodem die zich uitstrekt over een lengte van 5000 kilometer. 'Die vlakte is 155 miljoen jaar geleden ontstaan', vertelt onderzoeker Eldert Advokaat, aardwetenschapper aan Utrecht Universiteit. 'Ze bestaat uit stukjes oceaanbodem die steeds jonger en jonger worden naarmate ze verder weg van de Australische kust liggen. Dat patroon wijst erop dat in die periode een stuk van de Australische Plaat afbrak en naar het noodwesten verschoof. De restanten van dit stuk continentaal plaat, Argoland genoemd, zouden zich dus ergens ten hoogte van de eilanden in Zuidoost-Azië moeten bevinden. Alleen, dat bleek helemaal niet zo te zijn.'
Niet dat Argoland volledig van de aardbodem verdween. Geologen hadden al eerder her en der in Zuidoost-Azië fragmenten van het minicontinent terug gevonden, onder andere in Myanmar, Borneo, Java, en Timor. Maar van een aaneengesloten landmassa geen spoor, aldus Advokaat. 'Bovendien zijn die stukjes van de continentale plaat omsloten door fragmenten van oceaanbodems die veel ouder zijn, tot wel 200 miljoen jaar. Die versnipperingen van Argoland en de aanwezigheid van oudere oceaanbekkens rondom die stukken vielen niet te verklaren.'
Modellen op losse schroeven
Nieuwe geologische data wierpen een ander licht op de zaak. Door een betere datering van de fragmenten Argoland en de omliggende oudere oceaanbodems kwamen er meer puzzelstukjes ter beschikking. Plots viel alles in elkaar, verduidelijkt Advokaat. 'De aanwezigheid van die stukken oudere oceaanbodems wijst erop dat Argoland al versnipperd was voordat het in zijn geheel losbrak van de Australische continentale plaat en naar het noordwesten opschoof. Het microcontinent werd door tektonische processen al eerder uiteen getrokken. Het is die collage van continentale plaat en diepere oceanische plaat, die dan 155 miljoen jaar geleden in zijn geheel loskomt en op drift raakt. Daarom vinden we dus geen sporen van een aaneengesloten landmassa terug, die was er gewoonweg niet meer.'
Dat er duidelijkheid is over het lot van Argoland, is een opsteker voor de aardwetenschappen. Want het verloren continent vormde een serieuze hoofdbreker voor het begrip van het geologisch verleden van de aarde, aldus Advokaat. 'Stel dat er echt een groot stuk continent spoorloos verdwenen was, dan zat de wetenschappelijke wereld met een groot probleem. Want als Argoland zomaar in het niets kan opgaan, is er niets dat uitsluit dat er nog andere continenten verdwenen zijn zonder sporen na te laten. Dat zou ons begrip van het verleden van de aarde volledig op losse schroeven zetten.'
'Het zou gewoonweg onmogelijk blijken om betrouwbare geologische modellen op te stellen, wat gevolgen heeft voor onderzoek naar de ontwikkeling van het klimaat, of naar evolutie en biodiversiteit. Het is heel geruststellend dat we nu eindelijk begrijpen waarom we enkel kleine fragmenten van Argoland terug vinden.'
