Zelfontplooiing en persoonlijke groei. Dat is identiteit volgens levenslooppsycholoog Nele Jacobs. Een gesprek over de impact van de coronacrisis, positiviteit en de voordelen van twijfelen.
Foto: Chris Peeters
Tijdens een interview via Zoom associëren we vrijelijk over identiteit en identiteitsvorming. ‘Die keuze voor psychologie was een logisch gevolg van mijn interesse in mensen in het algemeen’, begint Jacobs haar antwoord. ‘Op de middelbare school was ik al erg geïnteresseerd in de karaktervorming en ontwikkeling van mensen in de boeken die ik las. Mijn vader had me graag de wiskundige kant zien opgaan, mijn moeder hoopte dat ik geneeskunde zou studeren. Maar ik heb mijn eigen pad gekozen.’
Dat pad heeft haar via een studie in Gent, een promotie in Maastricht én de liefde inmiddels naar Nederland geleid. In Heerlen is ze in 2017 aan de Open Universiteit benoemd tot hoogleraar Levenslooppsychologie, de eerste in Nederland met die specialisatie.
Nele Jacobs
Nele Jacobs (1974) studeerde klinische psychologie aan de Universiteit Gent. Aan Maastricht University deed ze promotieonderzoek naar de invloed van stressgevoeligheid op de geestelijke gezondheid. Na haar promotie, in 2005, werd ze aan de Open Universiteit (OU) universitair docent klinische psychologie en vervolgens universitair hoofddocent. In 2017 benoemde de OU haar tot de eerste hoogleraar levenslooppsychologie in Nederland. Haar onderzoek richt zich vooral op het effect van positieve emoties in het dagelijks leven.
Wat bestudeert de levenslooppsychologie?
‘Die houdt zich bezig met het ondersteunen van mensen in hun ontwikkeling en identiteitsvorming. Hoe kun je hun potentieel, hun mentaal welzijn en welbevinden bevorderen, zodat ze zich steeds beter realiseren wat ze in hun mars hebben? Levenslooppsychologie beslaat de volle breedte van het leven. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we binnen onze vakgroep aan de Open Universiteit vooral de ontwikkelingsprocessen vanaf de jongvolwassenheid tot aan de oudere leeftijd bestuderen.’
De levenslooppsychologie bestudeert dus de identiteit en identiteitsvorming. Wat is identiteit eigenlijk?
‘Dat kun je breed invullen. Het heeft te maken met zelfontplooiing, met groei, bloei, zelfactualisatie. Je identiteit is zeg maar het resultaat van hoe je je ontwikkelt in al je levensfasen en met alles wat op je pad komt.’
Zal de coronacrisis invloed hebben op de identiteitsontwikkeling van adolescenten?
‘Dat vermoed ik wel. Zeker bij jongvolwassenen is de interactie met anderen van wezenlijk belang voor de ontdekkingstocht naar hun identiteit. In die interacties ontdek je deels wie je bent, hoe je reageert, hoe je wil zijn. Doordat we allemaal afstand moeten houden, missen jongeren en jongvolwassenen veel van die contactmomenten. Mogelijk loopt hun persoonlijkheidsvorming enige vertraging op tot het moment dat de sociale interacties weer optimaal kunnen zijn.’
‘Toch kan de huidige situatie ook voordelen hebben. Jonge mensen kunnen nu veel beter ervaren hoe het is om op zichzelf te zijn. Er is veel meer ruimte om te ontdekken wat ze fijn vinden, zonder dat ze dat te veel laten afhangen van het oordeel van anderen.’
Optimisme draagt in belangrijke mate bij aan ons welbevinden, stelt u. Heeft dat optimisme door corona een knauw gekregen?
‘Dat hoeft niet het geval te zijn. We gaan er allemaal van uit dat de coronacrisis tijdelijk is. We zijn ook optimistisch over een vaccin dat ons immuun zal maken, zodat we weer verder kunnen.’
Toch vragen veel mensen zich af hoelang het allemaal zal duren. Niet alleen ervaar ik dat zelf, ook om me heen hoor ik mensen steeds vaker klagen over uitzichtloosheid en stemmingswisselingen.
‘Dat herken ik wel. We zijn geneigd om op de korte termijn te denken, en er zijn dingen die we nu even niet kunnen doen. Voor de mensen die hun inkomen halen uit de horeca of uit evenementen is de situatie uiteraard dramatischer. Deze periode heeft een enorme impact op ons en is voor sommigen echt traumatisch, dat wil ik niet bagatelliseren.’
‘Toch frappeert het mij hoe weinig we een beroep doen op onze psychologische flexibiliteit, op onze veerkracht. Het is op dit moment niet prettig, maar over een half jaar of een jaar zal het weer beter worden. Tijdens WO II ging het voor velen om leven en dood, om al dan niet eten, om een dak boven het hoofd. Mensen zijn daar ook doorheen gekomen en hebben hun leven weer opgebouwd. Er is altijd licht aan het einde van de tunnel. Die houding mis ik nu soms wel.’
‘Positiviteit zit in elk van ons. Focus in de eerste plaats op wat wél kan, experimenteer daar wat mee. Probeer er hoe dan ook het beste van te maken.’
Het hele interview met Nele Jacobs lees je in de Psyche&Brein Special over identiteit.
