Een EHBO-cursus voor psychische problemen is zinvol en nodig

En hoe steun je een vriend die met depressie kampt? Omdat velen zich reddeloos voelen in zo’n situatie, pleitten de partij Groen en Zorgnet-Icuro, de Vlaamse koepel van ziekenhuizen en zorginstellingen, er vorige maand voor dat de regering geld vrijmaakt voor EHBO-cursussen voor psychische problemen. N-VA, CD&V en Open VLD maken nu bekend dat ze die cursussen een goed idee vinden.

De cursussen zijn bedoeld voor een uiteenlopend publiek. Ze kunnen doorgaan op scholen, in bedrijven of bij jeugdverenigingen. ‘Overal zou de overheid de cursussen rond psychische problemen moeten organiseren en daar de nodige middelen voor uittrekken. Het zou even vanzelfsprekend moeten worden als een EHBO-cursus’, zegt Vlaams parlementslid Björn Anseeuw (N-VA) in De Standaard.

Een half dagje op cursus volstaat niet

‘Wat de regering voorstelt is geen slecht idee, maar het moet wel goed uitgevoerd worden’, zegt klinisch psycholoog Tine Daeseleire, stichter van The Human Link. Haar bedrijf organiseert zowel cursussen die aanzetten tot preventieve zorg voor het psychisch welzijn (vb. omgaan met stress), als lessen psychische opvang en nazorg. Afhankelijk van de cursus, nemen organisaties, bedrijven of particulieren deel. Momenteel organiseert The Human Link voor de inwoners van Stad Antwerpen lessenreeksen over psychische EHBO.

‘De cursus moet op maat zijn van de doelgroep, aangepast aan de leefwereld’, vult Daeseleire aan. ‘Zo voorkom je dat de cursisten afhaken. Scholieren krijgen bijvoorbeeld eerder te maken met examenstress dan met een burn-out. Bovendien moeten de lessen voldoende uitgebreid zijn. Een half dagje op cursus volstaat niet.’

‘Je moet aan een breed publiek niet van in het begin vertellen hoe het om moet gaan met een angststoornis of een klinische depressie. Wie mentaal gezond is, heeft wellicht nooit iets aan die informatie. Het is nuttiger om hen algemene vaardigheden aan te leren zodat ze zichzelf gezond houden: mentale hygiëne. Hoe kan je bij jezelf en anderen psychische klachten herkennen en wat kan je eraan kan doen? Zo voorkom je soms dat stressklachten uitmonden in een depressie of een burn-out. Een preventieve cursus die algemene problemen aanpakt zoals piekeren, slapen, faalangst en stress is voor iedereen relevant, ook voor jongeren’, zegt Daeseleire.

Psychische hulp zoeken is nog steeds een taboe in België, terwijl  minstens één op de vier vroeg of laat met een psychisch probleem kampt. ‘De hulpverlening die we vandaag bieden, komt vaak laat. Mensen wachten te lang om hulp te zoeken, tot er ernstige klachten zijn.’

Een goed idee is niet voldoende, er moet genoeg nagedacht worden over de uitvoering ervan. Dat illustreert Daeseleire met het voorbeeld van de burn-outcoachen uit het zomerakkoord. ‘Er is een wildgroei aan burn-outcoachen. Sommigen zijn burn-outcoach omdat ze er zelf mee te maken kregen, maar zijn ze wel geschikt als coach? Een behandeling door een klinisch psycholoog is nodig voor wie burn-outklachten heeft, maar de preventie is in de eerste plaats de taak van het bedrijf en de werknemer. Preventieve maatregelen moeten geïntegreerd zijn in de manier van werken. Het aantal burn-outs moet worden aangepakt, maar de regering moet wel investeren in de juiste maatregelen: bijvoorbeeld opleidingen over preventiemaatregelen en terugbetaling van de behandeling in plaats van loopbaanbegeleiding te stimuleren.’

Opvolging is cruciaal

Daeseleire vindt het belangrijk om de cursisten achteraf op te volgen. ‘Wie onze cursus volgt, krijgt in het begin, op het einde en na drie maanden een vragenlijst. Met het plan van de regering bestaat de mogelijkheid om op grote schaal en op lange termijn te onderzoeken wat het effect is van de cursus, bijvoorbeeld door deelnemers op te volgen die de lessen kregen op de middelbare school. Zijn zij echt beter beschermd tegen psychische problemen? Misschien voorkomen de preventieve maatregelen niet alle problemen, maar zoeken de deelnemers wel sneller de juiste hulp.’

Een overzichtsstudie uit 2014, uitgevoerd door wetenschappers aan het Karolinska Instituut in Stockholm, toont aan dat deelnemers aan een MHFA-cursus achteraf meer weten over de mentale gezondheid, zich minder negatief opstellen tegenover psychische problemen en beter hun best doen om mensen met psychische problemen te steunen.

Dat de deelnemers zich minder negatief opstellen, bewijst dat de cursus een belangrijke rol speelt bij het bespreekbaar maken van psychologische problemen. Klinisch psycholoog en gedragstherapeut Filip Raes (KU Leuven) vindt dat een belangrijk werkpunt: ‘Het zou even normaal moeten zijn om over psychische aandoeningen te praten, als over een gebroken teen of een griepje. Het taboe rond mentale problemen is nog steeds groot en wordt mee veroorzaakt door onwetendheid. Zo’n cursus helpt niet als je al met een ernstig probleem kampt, maar heeft wel belang vanuit een educatief en preventief oogpunt.’

‘Uit onderzoek blijkt dat de effecten van de psycho-educatieve cursus groeien na drie tot zes maanden. Dat komt doordat de cursist steeds beter wordt in het toepassen van de aangeleerde methoden. Het is een kwestie van oefening. De cursus biedt hen alle mogelijke tools aan, waarvan hij er een aantal zelf nodig heeft en kan gebruiken. Uiteindelijk blijkt dat de cursisten minder klachten hebben, een betere levenskwaliteit en een sterker vermogen om met problemen om te gaan’, zegt Daeseleire.

Minder vooroordelen

Verschillende studies onderzochten de baten van de cursus ‘Mental Health First Aid’ (MHFA), een EHBO-cursus voor psychologische problemen die in 2000 ontwikkeld werd in Australië. Ondertussen heeft het concept zich verspreid naar 22 andere landen, waaronder Nederland. Het programma is overal hetzelfde en beslaat twaalf lesuren. In die tijd verbreed je je kennis over de mentale gezondheid in het algemeen en over veelvoorkomende aandoeningen zoals depressie, angstsyndromen en verslaving. Je leert ook welke behandelingen er zoal bestaan en hoe je iemand met een psychisch probleem kan helpen en ondersteunen.