Geur van vijand ruikt sterker

Een geur die verbonden is met pijn, ruikt sterker. Dat blijkt uit proeven met muizen.

Ruiken we de geur van gas, dan weten we dat er gevaar dreigt. Maar wanneer weten we dat? Wetenschappers dachten altijd dat dat pas gebeurt als ons brein de geur uit onze neus geïnterpreteerd had, en de link had gelegd met vroegere ervaringen. Nieuw onderzoek toont aan dat het om een veel instinctievere reactie gaat: de eerste zenuwcellen waar een geurmolecule mee in contact komt, reageren al sterker op ‘vijandige’ geuren.

Tenminste, dat is zo bij muizen. Amerikaanse onderzoekers zetten muizen in een hok en spoten daar op gezette tijden bepaalde geuren in. Vervolgens lieten ze hen dezelfde geuren opnieuw ruiken, maar één van die geuren werd steeds gevolgd door een pijnlijke elektrische schok vanuit de vloer van het hok. Controlegroepen muizen kregen dezelfde geuren over zich heen, maar dan zonder elektrische schokken, ofwel kregen ze wél de schokken, maar niet de geuren.

Uiteindelijk hoefden de muizen de geur, die ze hadden leren te associëren met pijn, maar te ruiken of ze verstijfden al van schrik. De muizen waren vooraf zo gemodificeerd dat de eerste zenuwcellen in hun neus die met de geurmoleculen in contact komen – vergelijk het met de haarcellen in het oor als het gaat over geluiden – gaan fluoresceren als ze geurboodschappen doorgeven aan het brein. Zo konden de onderzoekers de eerste reactie van de muizen op de geur zien. De respons van deze zenuwcellen op de ‘pijnlijke geur’ was veel sterker nadat de muizen bang waren gemaakt. ‘De versterking in respons was vergelijkbaar met een vier keer grotere geurconcentratie’, zegt onderzoeker John McGann van Rutgers University in New Brunswick.

De zenuwcellen zijn dus niet gewoon een doorgeefluik van de aanwezige geuren aan het brein, maar ze geven met belangrijke geuren ook een waarschuwing mee. Nog voordat het brein zelf de kans krijgt om alles te interpreteren. Leren gebeurt dus niet alleen diep in ons brein, na een bewuste gewaarwording.

Een slechte werking van dit systeem speelt mogelijk een rol bij angststoornissen zoals posttraumatische stressstoornis, menen de onderzoekers. Hun studie staat deze week in Science. (lg)