Goede daad is besmettelijk

Wie goed behandeld wordt, zal zelf ook moreel handelen. Tegelijk vinden we dat één goede daad ons toelaat om vervolgens minder politiek correct te zijn. Dat blijkt uit een studie bij 1.200 mensen.

Het spreekwoord mag dan luiden ‘Wie goed doet, goed ontmoet’, eigenlijk is het omgekeerd: wie hulp of vriendelijkheid ontvangt, heeft de neiging vervolgens zelf vriendelijk te zijn voor anderen. Dit principe van ‘morele besmetting’ was al bekend uit experimenten in het lab. Maar nu bevestigt een grootschalige studie in het dagelijkse leven het principe.

Een internationale groep psychologen, onder wie Mark Brandt van Tilburg University, volgden ruim 1.200 Amerikanen en Canadezen drie dagen lang op via een smartphone-app. De proefpersonen moesten vijf keer per dag laten weten of ze het voorbije uur een morele of immorele daad hadden uitgevoerd, meegemaakt of erover hadden gehoord. Naast de context daarvan moesten ze ook aangeven welke gevoelens dit bij hen losmaakte, hoe gelukkig ze op dat moment waren en in hoeverre ze vonden dat hun leven een duidelijk doel had.

Roddelen

In totaal werden bijna vierduizend morele en immorele daden gemeld. Daarbij viel op dat de proefpersonen dubbel zo vaak over een immorele daad hadden gehoord dan over een morele – de populariteit van roddelen is daar niet vreemd aan. Ook meldden ze vaker zelf een morele daad te hebben verricht dan een immorele.

Analyse van alle binnengekomen informatie wees uit dat er bewijs bestaat voor ‘morele besmetting’ en voor ‘moral self-licensing’: wie net een goede daad heeft verricht, staat zichzelf vervolgens onbewust toe om een slechte daad te verrichten. Vergelijk het met het kiezen voor een light drankje, waarna je jezelf op een ijsje trakteert. Verder voelen we ons het gelukkigste als we het doelwit zijn van andermans goede daden. Zelf goed doen geeft ons dan weer het gevoel dat ons leven een duidelijk doel heeft. Ten slotte vonden de onderzoekers weinig verschil tussen gelovigen en niet-gelovigen: beiden gedragen zich even vaak ‘goed’ als ‘slecht’. Maar de gelovigen voelen zich na een slechte daad wel schuldiger en beschaamder.

Studie 'in het echt'

Bijzonder aan de studie zijn niet zozeer de resultaten, maar is wel het feit dat ze in ‘het echte leven’ werd uitgevoerd. Vorige studies speelden zich vooral af in het lab, met proefpersonen die zich moesten inbeelden hoe ze zouden reageren op wel erg hypothetische situaties, zoals het overhalen van een wissel van een trein omdat hij anders vijf mensen zou overrijden, terwijl er op het andere spoor maar één man staat.

Nu we weten dat de principes uit het lab ook in het echt spelen, kan het beleid daarop inspelen, menen de onderzoekers in hun paper in Science. Als we ‘morele besmetting’ slim inzetten, kan dat mogelijk helpen om pakweg zwerfvuil of agressie te voorkomen. (lg)