Antidepressiva slaan niet altijd aan. Vlaamse en Nederlandse wetenschappers onderzoeken nu of immuunonderdrukkende medicijnen depressies kunnen bestrijden.
Ongeveer de helft van de mensen met een depressie is niet gebaat bij het slikken van antidepressiva, de standaardbehandeling die doorgaans als eerst ingezet wordt. Daarnaast is ook bekend dat een deel van de mensen met een depressie een overactief immuunsysteem heeft. Een team van Vlaamse en Nederlandse wetenschappers willen daartoe onderzoeken of immuunonderdrukkende medicijnen deze groep depressieve cliënten kunnen helpen.
Manuel Morrens, hoogleraar Psychiatrie aan de Universiteit Antwerpen en een van de onderzoekers legt het uit: ‘We weten dat zowel psychologische factoren, zoals stress en tegenslagen, als biologische factoren depressies kunnen veroorzaken. Zo is er een duidelijke link tussen depressies en een overactief immuunsysteem. Het is bekend dat ongeveer een derde van de mensen met een ernstige depressie een overactief immuunsysteem heeft. En andersom: dat mensen met een overactief immuunsysteem, bijvoorbeeld bij reuma, regelmatig ook nog een depressie ontwikkelen. We zien ook dat cliënten die niet gebaat zijn bij de standaardbehandeling bij depressie nu net vaker immuunafwijkingen hebben.’
Hoe overactieve immuuncellen precies een depressie veroorzaken is onduidelijk, maar er is wel een idee. De immuuncellen in ons brein heten microglia. Normaal gezien beschermen ze het brein juist tegen indringers en ziekteverwekkers, maar overactieve microglia beschadigen gezond hersenweefsel. Dit gebeurt mogelijk door eigen hersencellen aan te vallen en door stofjes uit te scheiden die de balans van glutamaat, een belangrijke neurotransmitter, aantasten. ‘Mogelijk dragen de té actieve microglia zo bij aan het ontwikkelen van een depressie’, zegt Morrens. ‘Immuunafwijkingen, zoals reuma, zetten de microglia wellicht aan actiever te worden.’
Reumamedicatie
De wetenschappers willen onderzoeken of bestaande medicijnen die de activatie van het immuunsysteem remmen ook depressies kunnen bestrijden bij mensen die een overactief immuunsysteem hebben. Daarvoor nemen ze eerst een bloedtest af van zo’n 240 depressieve mensen die niet geholpen waren met antidepressiva en therapie. Door het eiwit C-creatief proteïne te meten in het bloedstaaltje kunnen de onderzoekers zien hoe actief het immuunsysteem is. Alle deelnemers krijgen vervolgens bovenop antidepressiva nog een bestaand immuunonderdrukkend medicijn, Minocycline of Celecoxib of een placebo. Morrens: ‘Celecoxib is een ibuprofen-achtig medicijn en wordt ingezet in het behandelen van onder meer reuma, en Minocycline is een antibioticum met immuundempende effecten. Een klein recent Italiaans onderzoek liet al zien dat deze medicijnen kunnen helpen.’
De wetenschappers willen uiteindelijk weten of deze medicijnen inderdaad werken, of ze een ander effect hebben op de deelnemers met en zonder een overactief immuunsysteem, of een van de twee medicijnen beter werkt en of er misschien aanwijzingen in het bloed zitten die kunnen voorspellen welke behandeling het beste werkt. Met behulp van vragenlijsten gaan de wetenschappers vaststellen of de deelnemers minder last krijgen van hun depressie en of sommige deelnemers wellicht volledig opgeklaard zijn van hun depressie.
‘Het idee is dat huisartsen de simpele bloedtest om vast te stellen of iemand een actief immuunsysteem heeft zelf kunnen uitvoeren. Als blijkt dat cliënten dan niet geholpen zijn met de standaardbehandeling kunnen zij zelf eerst nog een immuunonderdrukker voorschrijven. Nu worden mensen doorgaans doorverwezen naar een psychiater om nieuwe behandelingen te proberen, maar daar zijn hele lange wachtlijsten. Mensen met een depressie hebben op deze manier dan mogelijk eerder toegang tot een effectieve behandeling.’
