Hersenscans van mensen die voortdurend scrollen, tonen veranderingen in hersenactiviteit. Maar of overmatig scrollen op je smartphone de hersenen aantast en breinrot veroorzaakt, is moeilijk te zeggen.
De uitgeverij van de Britse universiteit van Oxford brengt ieder jaar een woord van het jaar uit. Voor 2024 is dat brain rot, letterlijk vertaald: breinrot. Het betekent dat je hersenen aangetast geraken als je overmatig scrolt naar onbeduidende filmpjes op sociale media.
Experts wijzen in De Standaard van 9 december 2024 op de gevaren van te veel tijd online doorbrengen. Overmatig scrollen op sociale media kan ons kortetermijngeheugen overbelasten, waardoor we moeite hebben om onze focus te behouden. Maar het gaat verder dan dat, stellen de experts. De hersenpatronen van jongvolwassenen die extreem veel tijd op hun smartphone doorbrengen, zouden lijken op die van mensen met een alcoholverslaving. Dat kan leiden tot problemen met aandacht, zelfbeheersing en de beloningssystemen in de hersenen. Maar er is nog geen studie die aantoont of die hersenveranderingen echt door smartphonegebruik komen of dat ze vaker voorkomen bij mensen met een erfelijke kwetsbaarheid.
Wij gingen op zoek naar wetenschappelijke studies die de impact van smartphonegebruik op onze hersenfuncties onderzoeken.
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Problematisch internetgebruik is een snelgroeiende gedragsstoornis en wordt gezien als een bedreiging voor de volksgezondheid. De symptomen lijken op verslavingen zoals obsessief online zijn. Toch zijn internetgerelateerde stoornissen (met uitzondering van gameverslaving) (nog) niet opgenomen in de DSM-V, het naslagwerk van psychiatrische stoornissen.
Het afgelopen decennium groeide het bewustzijn over de potentieel negatieve effecten van overmatig internet- en smartphonegebruik zienderogen. Dat vertaalt zich in heel wat wetenschappelijk onderzoek.
Een recent overzichtsartikel uit 2024 brengt zeven studies samen die de invloed van smartphoneverslaving op de hersenfuncties onderzochten. Dat gebeurde op basis van hersenscans van probleemgebruikers van smartphones. De scans toonden:
minder activiteit en verbindingen in de prefrontale en temporale cortex (hersengebieden die belangrijk zijn voor denken en gedrag). Dat kan het moeilijk maken om nieuwe ideeën te bedenken en creatief te zijn.
een negatieve invloed op bepaalde hersengebieden, wat kan leiden tot slechte zelfbeheersing, geheugenproblemen en moeite met het beheersen van impulsen;
mogelijke verstoringen in de verbindingen tussen de hersenhelften. Dat wordt geassocieerd met een achteruitgang van motoriek, evenwicht en cognitieve functies.
een negatieve impact op het hersengebied dat betrokken is bij emoties, beslissingen en sociaal gedrag. Dat kan leiden tot mentale gezondheidsproblemen zoals verslaving, angststoornissen en depressie.
minder verbinding tussen hersengebieden die betrokken zijn bij het beloningssysteem. Die gebieden zijn belangrijk voor het verwerken van belonende prikkels. Verstoringen kunnen bijdragen aan verslavend gedrag.
Deze bevindingen zijn niet noodzakelijk het gevolg van overmatig smartphonegebruik. Om daar duidelijkheid over te krijgen, zijn studies nodig die mensen een tijd lang opvolgen.
We merken ook op dat smartphoneverslaving in deze overzichtsstudie niet exact gedefinieerd werd.
Gezonde schermtijd
In afwachting van verder onderzoek kunnen we maar beter streven naar een gezonde schermtijd:
- Laat hobby’s niet vallen voor meer schermtijd.
- Laat je smartphone links liggen als je je moet concentreren.
- Beperk schermtijd voor het slapengaan.
- Stel voor je kinderen duidelijke regels op rond schermgebruik.
- Wijs kinderen en jongeren op de gevaren van cyberpesten en leer hen bewust omgaan met de perfecte plaatjes op sociale media.
Conclusie
Of overmatig scrollen op je smartphone de hersenen aantast en breinrot veroorzaakt, is moeilijk te zeggen. De hersenscans van mensen die voortdurend scrollen, tonen veranderingen in hersenactiviteit. Die veranderingen hebben een invloed op functies als creativiteit, geheugen, aandacht, zelfbeheersing en het beloningssysteem. Op dit ogenblik weten we echter niet of die veranderingen het directe gevolg zijn van overmatig smartphonegebruik. Daarvoor is meer onderzoek nodig. Intussen kunnen we maar beter bewust omgaan met onze smartphone en goed waken over een gezonde schermtijd.
