Het bewonen van ons lichaam, ook wel embodiment genoemd, wat betekent dat nu juist? Je leest meer over in deze blog.
“Ik zie mezelf als een geheel, geest en lichaam geïntegreerd met elkaar of iets in die aard… Ik voel me goed in mijn vel en kan loslaten hoe een meisje er volgens de media uit zou moeten zien. Ik kan genieten van de feestdagen zonder te veel bezig te zijn met hoe ik eruit zie of me af te vragen of ik ben bijgekomen van al dat lekkers… Ik luister naar mijn lichaam en doe wat goed voelt.” (Olivia)
“Ik haat mijn lichaam, ik heb het gevoel dat ik mijn lichaam moet overwinnen, alsof het een obstakel is. Ik voel geen connectie met mijn lichaam, alsof het geen deel uitmaakt van mezelf en een apart iets is… Ik voel me niet zelfzeker of comfortabel in mijn vel, wat me erg verdrietig maakt.” (Laura)
Het lichaam. Een begrip dat bij eenieder van ons heel andere gevoelens en gedachten kan oproepen. We kunnen positief, negatief, ambivalent, rationeel, emotioneel… naar ons lichaam kijken. Hoewel de betekenis van je lichaam voor iedereen verschillend kan zijn, is het lichaam voor iedereen een deel van onszelf.
Iedereen weet en ervaart dat ons lichaam mee verandert doorheen onze levensloop. Voornamelijk tijdens de adolescentiefase staat het lichaam erg centraal. Het lichaam van adolescenten ondergaat een reeks van veranderingen en we transformeren van een persoon met een “kinderlichaam” naar een persoon met een “volwassen” lichaam. Opnieuw zijn er grote verschillen tussen jongeren in hoe ze deze lichamelijke transformaties beleven. Jongeren ondergaan deze lichamelijke veranderingen in een wereld waarin ze dagelijks geconfronteerd worden met schoonheidsidealen die verspreid worden via verschillende kanalen. Daarbovenop worden de meningen van anderen en de acceptatie door leeftijdsgenoten steeds belangrijker. Een wisselwerking tussen al deze complexe processen kan bij jongeren jammer genoeg leiden tot lichaamsontevredenheid; ook wel negatief lichaamsbeeld genoemd. De prevalentie van jongeren die worstelen met een negatief lichaamsbeeld deed (en doet nog steeds) alarmbelletjes rinkelen, waardoor er tot onze vreugde positieve verschuivingen te zien zijn in de media. Denk maar aan de body positivity movement op sociale media en initiatieven zoals de nieuwe Disney-kortfilm “Reflect”, waarin de typische focus op het slanke schoonheidsideaal weerlegd wordt en lichaamsacceptatie centraal staat.
Het beeld dat we hebben van ons lichaam kan ons welzijn sterk beïnvloeden, maar ons lichaam is veel meer dan enkel de reflectie die we in de spiegel zien. Ook binnen de wetenschap komt een bredere kijk op het lichaam de laatste jaren meer aan bod. Dit brengt ons bij een recent, wetenschappelijk concept dat we in deze blog graag in de verf willen zetten: embodiment. Embodiment gaat voorbij aan concepten die enkel focussen op het uiterlijk, zoals lichaamsbeeld, en definieert de complexe ervaring van het bewonen van ons lichaam. Vanuit dit perspectief wordt het lichaam benaderd als onze fundering; een subjectieve en veilige basis van waaruit we interageren met de wereld rondom ons heen. De bredere ervaring van het bewonen van ons lichaam omvat vijf dimensies. De eerste dimensie betreft Body connection and Comfort, of in andere woorden, een oprechte connectie voelen met je lichaam en je lichaam ervaren als een comfortabele plek van waaruit we het leven ervaren. De tweede dimensie betreft Agency and Functionality. Dit betekent dat je weet wat je waard bent en dat je hierdoor een gevoel van controle ervaart over je eigen denken en doen en de gevolgen hiervan. Je handelt zelfbewust en wordt aangestuurd door interne motivatie. De derde dimensie betreft Experience and Expression of Desire en heeft betrekking op het kunnen ervaren en aanvoelen van je eigen verlangens en op aan afgestemde manier beantwoorden aan die verlangens. De vierde dimensie betreft Attuned Self-care, wat impliceert dat het van belang is om afgestemd te zijn op onze lichamelijke, emotionele en relationele noden en de zelfzorg die we onszelf gunnen in het licht van deze noden. De vijfde en laatste dimensie betreft Inhabiting the Body as a Subjective Site, wat betrekking heeft op de weerbaarheid die je beschermt tegen de socioculturele druk om te voldoen aan schoonheidsidealen en je lichaam te zien als een object.
Het concept embodiment en de vijf dimensies kwamen tot stand dankzij vele narratieven, waarin vrouwen van alle leeftijden hun ervaringen met betrekking tot hun lichaam deelden voor de wetenschap. Uit deze narratieven blijkt dat embodiment een complex begrip is dat samen met ons ontwikkelt doorheen de levensloop. Vooral (jong) adolescente meisjes blijken het bewonen van hun lichaam als eerder negatief te ervaren in vergelijking met volwassen vrouwen. Aangezien de onderzoekers deze meisjes en vrouwen opvolgden doorheen verschillende levensfases, waren ze in staat te ontdekken dat een negatieve ervaring van het lichaam op jongere leeftijd de kans vergroot dat deze negatieve beleving ook op latere leeftijd aanwezig blijft. Het lijkt dus van enorm belang om zeker bij jonge, ontwikkelende meisjes in te zetten op een positieve beleving van het lichaam als veilige basis om met de wereld te interageren. Dankzij onderzoek binnen en ver buiten onze onderzoeksgroep, weten we namelijk dat het lichaam onlosmakelijk verbonden is met iemands welbevinden, wat ook sterk naar voren komt in de citaten in deze blog.
Moraal van het verhaal
Ons lichaam is deel van wie we zijn, letterlijk en figuurlijk. Net daarom blijkt uit onderzoek dat ons lichaam een belangrijke rol speelt in ons welbevinden. De adolescentiefase is een ontwikkelingsfase waarin het lichaam zeer centraal staat, waardoor voornamelijk jongeren onder druk lijken te staan om hun lichaam op een positieve manier te bewonen. Probeer met mildheid naar je eigen lichaam én naar dat van anderen te kijken. Alle lichamen zijn mooi en uniek en verdienen evenveel zorg. Probeer ook verder te kijken dan alleen het uiterlijk; ons lichaam kan namelijk zoveel ongelooflijk straffe dingen. Dus jongeren, vrienden, ouders, leerkrachten, verspreid deze brede en positievere kijk op het lichaam en wees trots op wie je bent!
Wij maken er werk van!
Een breed en goed begrip van concepten als embodiment kunnen een grote meerwaarde vormen voor de preventie en behandeling van een negatieve lichaamsbeleving, verstoord eetgedrag, of andere gezondheidsklachten. Bovendien is dit concept tot op heden voornamelijk bestudeerd in meisjes en vrouwen, maar nauwelijks of niet bij jongens en mannen. Dankzij de ontwikkeling van de (Youth) Experience of Embodiment Scale, starten wij met onderzoek naar embodiment bij adolescente jongens en meisjes. Indien je geïnteresseerd bent in dit topic en benieuwd bent naar onze onderzoeksresultaten, houd dan zeker de blog verder in de gaten!
Deze blogpost werd geschreven door Lore Vankerckhoven, doctoraatsonderzoeker psychologie aan de KU Leuven. Deze blog verschijnt ook op https://opgroeienblog.wordpress.com.
Wil je meer weten over dit thema? Neem dan eens een kijkje in de bronnen waar ik inspiratie haalde voor deze blog!
Piran, N. (2017). Journeys of Embodiment at the Intersection of Body and Culture: The Developmental Theory of Embodiment. Elsevier Academic Press.
Piran, N., & Teall, T. (2012). The developmental theory of embodiment. In G. McVey et al (Eds.), Preventing eating-related and weight-related disorders (pp.171–199). Waterloo: Wilfred Laurier Press.
Piran, N, Teall, T., & Counsell, A. (2020). The experience of embodiment scale: Development and psychometric evaluation. Body Image, 34, 117–134. https://doi.org/10.1016/J.BODYIM.2020.05.007
Piran, N. (2016). Embodied possibilities and disruptions: The emergence of the Experience of Embodiment construct from qualitative studies with girls and women. Body Image, 18, 43–60. https://doi.org/10.1016/J.BODYIM.2016.04.007
