Woorden die ruwe oppervlakken aanduiden hebben opvallend vaak een rollende r-klank.
Wat hebben het Engelse rough, het Hongaarse durva en het Mongoolse barzgar met elkaar gemeen? Alle woorden betekenen ‘ruw’ én ze bevatten allemaal een r-klank, net zoals het Nederlandse equivalent. Dat is geen toeval.
Een internationaal team van taalwetenschappers analyseerde woorden voor ‘ruw’ en ‘glad’ in 332 gesproken talen wereldwijd. Ze vonden daarbij bewijs van een verband tussen spraakklanken en textuur. Vergeleken met woorden voor ‘glad’ is het voor woorden voor ‘ruw’ vier keer zo waarschijnlijk dat ze een rollende r hebben.
‘Kennelijk is het heel natuurlijk om het gevoel van ruwheid aan de r-klank te verbinden’
Het patroon is terug te vinden in 38 hedendaagse Indo-Europese talen, een taalfamilie waaronder veel Europese talen vallen. Het komt zelfs voor in gereconstrueerde oervormen van het Proto-Indo-Europees, wat wil zeggen dat de associatie al meer dan zesduizend jaar bestaat.
Driekwart van de gesproken talen wereldwijd heeft een r-klank. De rollende tongpunt-r, die bijvoorbeeld standaard is in het Spaans, komt het meest voor. Het gevonden patroon is het sterkst in talen met een tongpunt-r, maar komt dus ook voor in talen met een andere r-klank. Coauteur Mark Dingemanse (Radboud Universiteit) legt uit: ‘De link tussen klanken van spraak en gevoel voor textuur is diepgeworteld. Kennelijk is het heel natuurlijk om het gevoel van ruwheid aan de r-klank te verbinden. De associatie blijft zelfs overeind als talen veranderen.’
