Waarom we mensen met mondmaskers kunnen blijven herkennen

De gemiddelde persoon kent ongeveer 5.000 gezichten - van familie en vrienden tot de caissière in de plaatselijke winkel. De meeste mensen herkennen bekende gezichten met gemak, zelfs in beelden van lage kwaliteit of van oude foto's. We herkennen zelfs bekende gezichten als we niet meer weten hoe iemand heet of waar we die persoon van kennen.

Dat vinden we vanzelfsprekend. Maar is ons vermogen om gezichten te herkennen verstoord nu iedereen een mondmasker draagt en zo de kin, lippen, wangen en neus bedekt?

Wij onderzochten het in onze recente studie en vergeleken de impact van mondmaskers (die het onderste deel van het gezicht bedekken) met die van zonnebrillen (die de oogstreek bedekken). Hoewel mondmaskers een groot deel van ons gezicht bedekken, zagen we dat mensen het verrassend makkelijk vinden om bekende gezichten achter maskers te herkennen. Dat wijst op de opmerkelijke flexibiliteit van deze menselijke vaardigheid.

Het herkennen van bekende gezichten is een nuttige vaardigheid die je dagelijks nodig hebt, maar ook het herkennen van onbekende gezichten is belangrijk, bijvoorbeeld in het kader van forensisch onderzoek en beveiligingsbeheer. Wij onderzochten zowel het herkennen van bekende als onbekende gezichten.

We toonden onze deelnemers paren van gezichtsbeelden, en vroegen hen of de gezichten tot dezelfde persoon of tot verschillende personen behoorden. Eén afbeelding werd steeds gepresenteerd zonder verhulling, en de andere afbeelding werd niet verhuld ofwel verhuld met een zonnebril of mondmasker. De deelnemers voerden de taak uit voor bekende gezichten (afbeeldingen van beroemdheden) en voor onbekende gezichten.

Hoewel mondmaskers een aanzienlijk deel van het gezicht bedekken, zagen we dat de deelnemers bekende gezichten in maskers herkenden met een nauwkeurigheid van ongeveer 90% - niet slechter dan de resultaten voor gezichten met zonnebrillen, en slechts iets slechter dan niet-bedekte gezichten.

Die resultaten tonen aan hoe goed we zijn in het herkennen van bekende gezichten. Het onderzoek omvatte alleen vergelijkingen van foto’s van gezichten. In het dagelijks leven kijken we wellicht ook naar de rest van het lichaam, de manier van lopen en de kleding om de informatie verder aan te vullen. Zo neemt de nauwkeurigheid verder toe.

In het geval van onbekende gezichten verminderden zowel maskers als zonnebrillen de herkenningsnauwkeurigheid. Mondmaskers verminderden de prestaties het meest, maar slechts een beetje meer dan zonnebrillen. Het herkennen van onbekende gezichten, met of zonder maskers en zonnebrillen, is over het algemeen moeilijk en foutgevoelig.

Toch zijn sommige mensen daar heel goed in. Zogenoemde ‘superherkenners’ - mensen die uitblinken in gezichtsherkenning - werden door professor Josh Davis (University of Greenwich) ook gevraagd om de taken uit te voeren. Superherkenners werden ook gehinderd door maskers, maar ze presteerden bij alle taken veel beter dan mensen zonder die gave.

Het vermogen om bekende gezichten te herkennen neemt dus nauwelijks af wanneer die gezichten gemaskerd zijn. Hoe het komt dat we bekende gezichten zo goed herkennen? Mensen worden wellicht geboren met een aangeboren voorkeur voor prikkels die op gezichten wijzen. We zijn zo ingesteld op het zoeken naar gezichten in onze omgeving, dat we gezichtsachtige patronen herkennen in voorwerpen of wolken - een fenomeen dat bekend staat als gezichtspareidolie.

Onze voorouders die in staat waren goed gezichten te herkennen, hadden wellicht een evolutionair voordeel als zij het verschil konden zien tussen een vriend en een vijand. Zo wisten ze wie ze konden benaderen en wie ze moesten vermijden.

Om bekende gezichten te herkennen, moet je leren hoe hetzelfde gezicht er bij verschillende ontmoetingen uit kan zien en hoe het gezicht verschilt van andere bekende gezichten. Dat maakt het herkennen van onbekende gezichten een veel grotere uitdaging. Bij onbekende gezichten weten we niet hoe een gezicht varieert bij veranderingen in houding, uitdrukking, belichting of leeftijd - of hoe het gezicht verschilt van andere onbekende gezichten.

Hoe verklaart dat onze verrassend goede prestaties van het identificeren van gemaskerde gezichten? Bekende gezichten hebben we waarschijnlijk vaak genoeg gezien om ze ook met beperkte informatie te kunnen identificeren. Misschien hebben we het gezicht al eerder ‘verborgen’ gezien of is onze voorstelling van het volledige gezicht zo sterk is dat de vermindering van zichtbare kenmerken geen probleem vormt.

Bij onbekende gezichten kunnen we niet vertrouwen op eerdere ervaringen met het gezicht. Superherkenners zijn hierbij de uitzondering. Hoewel het onduidelijk is waarom zij zo goed zijn in het herkennen van gezichten, zijn er aanwijzingen dat het vermogen om gezichten te herkennen genetisch bepaald kan zijn.

Er zijn momenteel 7,4 miljard gezichten op de planeet. Hoewel we slechts een fractie van hen ooit zullen tegenkomen, is ons vermogen om bekende gezichten te onthouden en te herkennen een evolutionaire vaardigheid die honderdduizenden jaren oud is. Ons onderzoek toont aan dat die vaardigheid nauwelijks wordt aangetast wanneer de gezichten in kwestie worden verborgen door een mondmasker.

Dit artikel verscheen eerder in The Conversation.