Wie narcistisch is, voelt zich specialer dan anderen. Is dat genetisch bepaald of speelt opvoeding een rol?
Wat zorgt ervoor dat kinderen een narcistisch karakter krijgen?
Wie sterk narcistisch is, is niet ‘gewoon’ uitermate tevreden met zichzelf, maar voelt zich vooral superieur. Hij of zij denkt recht te hebben op een voorkeursbehandeling. Tegelijk hunkert een narcist naar de goedkeuring en bewondering van anderen. Hij leeft als het ware constant door de ogen van anderen, en wil dat anderen hem of haar als een speciaal persoon zien.
Narcisme is een gedachte over jezelf. Anderen kunnen een narcistisch karakter wel opmerken, maar toch is de beste manier om narcisme te meten het kind of de volwassene zelf bevragen. Vanaf het zevende of achtste levensjaar is dat al mogelijk. Narcisten voelen er niks voor om hun persoonlijkheid te verbergen. Kinderen reageren eerlijk op stellingen als ‘ik ben een geweldig voorbeeld voor andere kinderen’, of ‘zonder mij zal mijn klas veel minder leuk zijn’.
Uit onderzoek blijkt dat sommige kinderen meer risico lopen op het ontwikkelen van narcistische trekjes. Genetisch kan er een kleine aanleg zijn, maar eigenlijk weten we meer over de invloed van opvoeding. Oorspronkelijk waren er twee theorieën die beschreven waar narcisme vandaan zou komen. Volgens de sociale leertheorie is narcisme het gevolg van overwaardering: ouders strooien met complimenten en vinden hun eigen kinderen specialer dan andere kinderen. De andere theorie staat daar lijnrecht tegenover en heeft een psychoanalytische oorsprong. Kinderen met afwijzende of onverschillige ouders gaan zichzelf complimenten geven. Zo beschermen ze zichzelf tegen die kille opvoeding. Wij onderzochten die twee theorieën en vonden enkel ondersteuning voor de sociale leertheorie. Er bleek geen relatie tussen een koude opvoeding en narcisme. Wel tussen overwaardering en narcisme.
Ouders strooien met complimenten en vinden hun eigen kinderen specialer dan andere
Wat kan je als ouder doen? Narcisme afleren is lastig. Je kan er beter voor zorgen dat je kind zichzelf leert te waarderen. Toon bijvoorbeeld interesse in wat je kind doet of geef je kind het gevoel dat je graag samen tijd met hem of haar doorbrengt. Probeer je kind niet op een voetstuk te plaatsen, maar het liefde en genegenheid te geven. Zo zal het zichzelf waarde toekennen zonder zich verheven boven anderen te voelen.
Op latere leeftijd maken narcisten vaak een charmante eerste indruk. Na verloop van tijd merk je dat ze zich agressief gedragen als ze kritiek krijgen. Of dat ze vaak over zichzelf praten. Dan worden ze al wat minder charmant … Als narcisten waardering missen binnen een vriendschap, zullen ze die waardering ergens anders zoeken. Daarom is het voor narcisten vaak lastig om langere tijd bij dezelfde vriendengroep te blijven.
Persoonlijkheidstrekken zitten gelukkig niet echt ‘ingebakken’ in ons karakter, maar blijken ook deels aangeleerd. Als een narcistisch karakter je dus in de weg zit, dan kun je daar wat aan doen.
Eddie Brummelman is verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en aan Stanford University. Hij bestudeert hoe sociale processen het zelfbeeld van kinderen beïnvloeden. Wetenschapsjournalist Anouk Bercht legde hem deze vraag voor en tekende zijn antwoord op.
