‘Ik moest uit mijn huis en was op zoek naar iets anders. Verderop in de straat stond er een geweldig huis te koop, echt mijn droomhuis. Maar de prijs lag boven mijn budget. Op een gegeven moment was het bordje weg, wat ik natuurlijk erg jammer vond. Ik kende de mensen die het huis verkochten, maar had hen nooit verteld dat ik erin geïnteresseerd was, omdat het veel te duur was. Toen ik zag dat het opeens weer te koop stond, vroeg ik toch maar hoeveel het kostte. De prijs was gezakt omdat het huis maar niet verkocht raakte. En ik kreeg voorrang om het te kopen, omdat de eigenaars mij intussen goed kenden.’

Aan het woord is Esther Zoetmulder, afkomstig uit Nederland, maar enige tijd geleden verhuisd naar Suriname. Ze woont nu in haar droomhuis, dat ze bewust gemanifesteerd zou hebben.

Had ze niet gewoon wat geluk? Volgens Zoetmulder niet. ‘Ik heb in 2019 heel duidelijk opgeschreven wat ik wilde, alsof ik het al had, en dat is behoorlijk dicht bij de waarheid uitgekomen.’

Door op te schrijven dat ze haar droomhuis al had, heeft ze het uiteindelijk ook gekregen, vertelt ze. ‘Ik vertrouw op het universum om mijn droomhuis werkelijkheid te maken, en ik ben blij om naar het huis van mijn dromen te verhuizen.’ Dat is een voorbeeld van een zogenaamde affirmatie die je kan gebruiken om een huis te manifesteren.

Wat is dat dan precies, manifesteren? Het houdt in dat je jezelf door middel van zulke affirmaties doet geloven dat je al hebt wat je wil. De bedoeling is dat je het dan loslaat en erop vertrouwt dat het universum het jou ook echt zal bezorgen. Dat kan je ook doen door affirmaties op te schrijven. Op sociale media doen duizenden filmpjes de ronde met de boodschap dat je alles kan krijgen wat je maar wil, als je er maar echt in gelooft.

Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat manifesteren echt werkt. Maar bij veel mensen lukt het naar eigen zeggen, als je de vele reacties onder zulke filmpjes mag geloven. De hashtag #manifesting is al 27,5 miljard keer bekeken op TikTok, en sommige video’s over manifesteren halen vlot een miljoen views. De populairste filmpjes leggen uit hoe je een berichtje van iemand kan manifesteren door je in te beelden dat die persoon jou al een berichtje gestuurd heeft. Even later zou die persoon dat dan ook echt doen. Soms gaat het over kleine dingen, zoals goede schoolresultaten. Maar vaak gaat het over je droombaan of zelfs een grote som geld.

Esther Zoetmulder is ervan overtuigd dat ze veel te danken heeft aan manifesteren. Het heeft haar zelfs uit een depressie geholpen. ‘Ik kreeg weer hoop dat ik toch invloed had op mijn leven’, vertelt ze. ‘Ik besefte dat ik zelf kan bepalen hoe mijn leven zich ontwikkelt, door de manier waarop ik nadenk en zo bepaalde dingen aantrek.’

Positiever leren denken

Ondertussen moet je ook de juiste stappen zetten, benadrukt ze. ‘Als je geen actie onderneemt, dan komt er niets. Dat hoort sowieso bij manifesteren voor mij. Het begint bij bepalen wat je wil, om vervolgens actie te ondernemen en je ogen open te houden voor kansen die op je weg komen.’

Eigenlijk lijkt het sterk op het veranderen van je mindset, en positiever leren denken. Maar kunnen p­ositieve gedachten echt helpen? Kunnen ze ervoor zorgen dat je zelfverzekerder wordt en daardoor misschien sneller doelen bereikt?

Manifesteren is niet wetenschappelijk bewezen, benadrukt Nicole Geschwind, universitair docent klinische psychologie aan de universiteit van Maastricht. ‘Maar er zitten wel wat werkzame ingrediënten in, zoals je doel helder krijgen en daar op een oplossingsgerichte manier naartoe werken. Visualiseren helpt ook, zo krijg je een duidelijk beeld van je doel. Je kijkt ook naar wat er goed gaat, en koppelt dat aan je eigen bijdrage. Dat kan helpen om sterker in je schoenen te staan. Je spreekt in gedachten op een opbouwende manier tegen jezelf, je voedt de negatieve gedachten niet te veel. Dat heeft impact. Hoop is natuurlijk ook een onderdeel. Je hebt er vertrouwen in dat je je doel zult bereiken.’

Geschwind heeft onderzocht hoe positieve emoties en gedachten mensen weerbaarder kunnen maken tegen depressies. Cognitieve gedragstherapie is de klassieke behandelmethode. ‘Dan ga je kijken op welk moment de stemming minder is, wat mensen dan doen en denken, en wat ze zouden kunnen doen om wat minder negatief te denken’, legt Geschwind uit. ‘In het onderzoek gingen wij dat contrasteren met positieve cognitieve gedragstherapie, waar de nadruk ligt op kijken naar betere momenten.

Lees verder onder de video's.

In die therapievorm vraag je mensen om hun doel helder te krijgen, maar je kijkt ook waar ze al staan en wat er nu al goed gaat. Vervolgens open je de vervolgsessies met de vraag wat er beter is sinds de vorige keer. Ik herinner me nog dat ik dat in het begin een heel moeilijke vraag vond om te stellen. Die mensen zitten daar met een depressie, dus die hebben het heel zwaar. Maar het doel is om iemand te steunen op hun weg naar herstel. En als je goed uitlegt wat het belang is van kijken naar betere momenten en hoe positieve emoties kunnen helpen om weerbaarder te zijn, dan begrijpen mensen dat echt wel.’

Een openbaring

49 patiënten met een depressie kregen twee behandelingsblokken van elk acht sessies. Eerst traditionele cognitieve gedragstherapie en dan acht sessies positieve cognitieve gedragstherapie. Of andersom. ‘Na de positieve cognitieve gedragstherapie gingen ze heel goed vooruit. Dat zagen wij als therapeuten, maar ook de patiënten zelf vonden dat’, aldus Geschwind. ‘Sommige mensen vonden het echt een openbaring. Ze waren depressief en dachten dat er niets positiefs meer was in hun leven, maar dankzij de therapiesessies zagen ze in dat dat niet klopt, dat er zoveel is wat het leven de moeite waard maakt.’ Al gaven ze wel aan dat ze echt de hulp nodig hadden van de therapeut, die hen steeds weer stuurde en hen uitnodigde om de goede kant op te kijken.

‘Bij mensen met een zware depressie maakte het niet zoveel uit met welke therapievorm ze begonnen. Ze voelden bij allebei de therapievormen een significante verbetering van hun depressieve klachten’, legt G­eschwind uit. ‘Maar de vooruitgang was het grootst als ze begonnen waren met de traditionele therapievorm en dan overschakelden naar positieve cognitieve gedragstherapie.’ Was die volgorde omgekeerd, dan stagneerde de vooruitgang bij de omschakeling.

‘Uit een kwalitatieve studie die we gedaan hebben, bleek dat mensen het prettiger vonden om naar de positieve therapiesessies te gaan. Ze kregen een boost in hun energie, in tegenstelling tot bij de traditionele therapiesessies.’ Al benadrukt Geschwind dat er meer onderzoek nodig is naar positieve cognitieve gedragstherapie.

Positieve gedachten, een duidelijk doel stellen, visualiseren. Het kan allemaal helpen volgens de wetenschap. Het grote verschil met manifesteren is dat de aanhangers geloven dat het universum hen zal helpen hun doel te bereiken. Door positief te denken zou je positieve trillingen uitsturen, waardoor je ook positieve dingen of ervaringen aantrekt in je leven. De nadruk ligt ook op de gedachten – op voelen hoe het zou zijn als je droom al was uitgekomen. Dat je ook zelf stappen moet ondernemen, wordt wel vermeld, maar is niet de focus.

Geen wondermiddel

‘We moeten voorzichtig zijn met technieken als manifesteren, die vaak focussen op één ding, want dat is per definitie nooit een wondermiddel’, waarschuwt Andrea Evers, hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Universiteit Leiden. Ze deed onderzoek naar het placebo-effect en naar het effect van woorden op gezondheidsklachten. ‘Daar zou ik heel kritisch over zijn. Want in jezelf geloven en je doelen bereiken, vraagt veel oefening en herhaling.’

Het sluit wel aan bij de selffulfilling prophecy. Door je eigen gedrag kun je iets uitlokken. ‘Wanneer je een helder doel hebt, zul je kansen grijpen die die kant opgaan’, vult Geschwind aan. Daarbij zijn verwachtingen heel belangrijk, stelt Evers.  ‘Als je bepaalde verwachtingen hebt, kunnen die op zichzelf tot bepaalde gevolgen leiden. Dan speelt het placebo-effect: als je positieve verwachtingen hebt, dan versterken die verwachtingen het effect. Bij negatieve verwachtingen spreken we van het nocebo-effect.’ Als je bijvoorbeeld bang bent voor de bijwerkingen van een medicijn, kan die verwachting de bijwerkingen versterken. Vaak gaat het om verwachtingen die je al had, op basis van een eerdere ervaring bijvoorbeeld, of wat je hebt aangeleerd.

Toxische positiviteit

En wat als het niet lukt en je je doel niet bereikt? Heb je dan niet hard genoeg je best gedaan? Heb je er niet genoeg in geloofd? En is het dus je eigen schuld? Manifesteren kan mensen met een schuldgevoel opzadelen als hun dromen niet uitkomen.

‘Daar moet je erg voor uitkijken’, vindt Evers. ‘Want dat is natuurlijk de grootste onzin. Nare dingen overkomen ons gewoon, en het is heel ingewikkeld om daarmee om te gaan.’ Als we iets naars meemaken, zijn we geneigd alleen nog maar te focussen op negatieve dingen, zegt ze. ‘En dat kan een nocebo-effect teweegbrengen. Je komt als het ware in een negatieve spiraal terecht waardoor de negatieve gevoelens versterkt worden.’ Een negatieve ervaring leidt ook een volgende keer tot negatieve verwachtingen, wat het risico op een negatieve uitkomst versterkt. ‘Zo kan je in een toestand van hulpeloosheid terechtkomen.’

Negatieve gedachten waren in het verleden ook voor Esther Zoetmulder een grote uitdaging. ‘Nu kan ik de negatieve gedachten een halt toeroepen. Daarna denk ik na hoe ik het anders kan bekijken, en herinner ik mezelf eraan dat ik zelf kan bepalen waaraan ik denk.’ Negatieve gedachten zorgen er volgens haar inderdaad voor dat je in een negatieve spiraal terechtkomt. ‘Als je denkt dat alles misloopt en je er telkens over klaagt, blijf je in die negativiteit hangen. Dus dat probeer ik te vermijden.’ Inmiddels is ze er rotsvast van overtuigd dat het leven haar goedgezind is.

Moeten we negatieve gedachten dus meteen corrigeren? ‘Het zou nergens op slaan als we zouden doen alsof die negatieve emoties er niet waren’, zegt Nicole Geschwind. ‘Zeker als je een depressie hebt, kun je die gevoelens niet negeren. Maar je kunt tegelijk bijvoorbeeld bedenken waarom je die dag toch besloten hebt om op te staan en naar buiten te gaan.’

Dankbaarheid

Filmpjes over manifesteren op sociale media raden nog iets aan: schrijf elke dag drie dingen op waarvoor je dankbaar bent. Wat zegt de wetenschap daarover? Kan dankbaarheid helpen om ons positiever te laten denken?

‘Dat is een oefening uit de positieve psychologie waarvan is aangetoond dat ze op relatief korte tijd leidt tot meer positieve emoties’, zegt Geschwind. De positieve psychologie is een stroming binnen de psychologie die niet focust op problemen en stoornissen, maar op positieve ervaringen en eigenschappen, en persoonlijke groei. ‘Als je denkt aan momenten waarvoor je dankbaar bent, dan kijk je automatisch naar wat er goed gaat in je leven. Dankbaarheid is zeker iets waar we aandacht voor moeten hebben. En iets aardigs doen voor andere mensen kan ook positieve emoties bevorderen.’

‘Mensen voelen zich daardoor inderdaad iets gelukkiger’, beaamt Andrea Evers. ‘Maar je moet die dankbaarheid ook echt voelen. Misschien denk je aan de bloeiende bloemen in je tuin. Maar als jij niks met tuinen hebt, dan helpt dat niet. Het moet iets zijn wat jou in het verleden ook al een goed gevoel gegeven heeft, en wat bij jouw eigen leven aansluit.’

‘Ik ben heel dankbaar’, zegt Esther Zoetmulder, die momenteel werkt als marketingcoach. ‘Natuurlijk is mijn leven niet alleen maar gezellig. Ik heb een naïeve, kinderlijke blik en ben daardoor vaak genoeg bedrogen. Maar ik heb altijd van mijn leven gehouden. Ik geloof ook oprecht dat ik altijd geluk heb, misschien dat het daarom ook zo is. Ik ben uit het niets naar Suriname verhuisd, heb een boek geschreven en ik doe wat ik graag doe, namelijk mensen helpen vrijer te zijn en te leven naar hun hart. Ik heb ook mijn eigen droom-business opgestart.’

Manifesteren heeft Zoetmulder gelukkiger gemaakt, wellicht dankzij de effectieve ingrediënten die erin zitten. Maar ook omdat ze zelf actie heeft ondernomen om haar doelen te bereiken.

Dit artikel verscheen eerder in de Psyche&Brein-special over zelfontplooiing en persoonlijke groei.

*Het huis op de foto staat in Suriname, maar is niet het huis van Esther Zoetmulder.