‘Tekenen dat je een depressie hebt’, ‘Dingen die ik ervaar door borderline’, ‘Hoe je weet of je ADHD hebt’. Dat zijn voorbeelden van video’s die circuleren op TikTok. Of de makers een officiële diagnose hebben gekregen is niet altijd duidelijk. Toch concluderen kijkers van zulke video’s soms dat ze er ook aan lijden. ‘Als iemand zichzelf labelt, kan dat negatieve gevolgen hebben.’
Wegzinken in dagdromen, vergeten waarom je een kamer binnengestapt bent, een bladzijde uit een boek lezen en niet meer weten wat je gelezen hebt, niet stil kunnen zitten en stemmingswisselingen. Dat zijn volgens iemand op TikTok symptomen die hij ervaart door ADHD. Het is een voorbeeld van een video over mentale gezondheid die er veel geliket en gedeeld wordt. Er circuleren enorm veel soortgelijke video’s, vooral over depressie, angststoornissen, borderline en dissociatieve stoornissen.
TikTok-video over ADHD. Tekst gaat verder na de video.
De meeste creators die op TikTok over hun mentale gezondheid praten lijken bewustzijn te willen creëren, maar het is niet altijd duidelijk of ze een diagnose hebben gekregen van een psychiater. Veel mensen reageren onder de video’s dat ze zich herkennen in de beschreven symptomen en concluderen dan zelf dat ze ook lijden aan de besproken psychische stoornis.
Vaak worden er symptomen beschreven waarin bijna iedereen zich kan herkennen, zegt Marieke Pijnenborg. Ze is hoogleraar Klinische Neuropsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en GZ-psycholoog. Ze doet onder andere onderzoek naar psycho-educatie en de invloed van het labelen van psychische stoornissen. ‘Instabiele emoties en je soms verlaten voelen, ervaren veel mensen weleens. Het kunnen tegelijkertijd symptomen van borderline zijn, maar dat betekent niet meteen dat je het hebt’, benadrukt ze. ‘Er is veel foute informatie over psychische klachten te vinden op sociale media, zeker op TikTok. Een onderzoek van Canadese onderzoekers laat zien dat gelikete en gedeelde posts over ADHD veel foute informatie bevatten. Posts van professionals worden veel minder gedeeld en geliket. Sociale media kunnen een mooi middel zijn om mensen te bereiken, maar het is voor jongeren vaak lastig om de juiste informatie van de foute te onderscheiden.’
TikTok-video over BPD (Borderline personality disorder, borderline-persoonlijkheidsstoornis):
Online community’s
‘Het is goed dat er meer erkenning is voor psychische klachten en dat mensen weten dat ze niet de enige zijn die eraan lijden. Maar het is toch echt aan een expert om een diagnose te stellen’, aldus Tara Donker, universitair hoofddocent Klinische Psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en GZ-psycholoog. Ze ontwikkelt apps die kunnen helpen tegen bepaalde fobieën en doet onderzoek naar het inzetten van augmented virtual reality in de mentale gezondheidszorg. ‘Er bestaat het gevaar dat mensen denken te lijden aan een bepaalde psychische stoornis en daarvoor een behandeling volgen die misschien niet werkt’, zegt ze.
‘Als iemand zichzelf labelt, kan dat negatieve consequenties hebben’, aldus Pijnenborg. ‘Als je vermoedt dat je ADHD hebt, ga je misschien denken dat je daardoor minder goed zal presteren op school en dat je best doen dus geen zin heeft. Er heerst een duidelijke norm voor jongeren, zeker online. Pubers die volop op zoek zijn naar zichzelf en het gevoel hebben niet bij de groep te horen, kunnen daar een verklaring voor vinden door zichzelf te labelen op basis van online informatie. Er zijn veel online community’s voor mensen met bijvoorbeeld ADHD of een angststoornis. Als je zoekend bent, kan het fijn zijn om bij zo’n groep te horen. Maar zulke community’s kunnen ook leiden tot een onterechte normalisatie van psychische klachten, zoals community’s voor automutilatie. In zulke groepen worden posts van mensen die zichzelf snijden of beschadigen volop gedeeld, waardoor het bijna als normaal wordt beschouwd. Dat kan gevaarlijk zijn.’
TikTok-video over depressie:
Te weinig zichtbaar
Er doen op TikTok ook video’s de ronde van therapeuten of psychiaters die zelf uitleg geven over mentale gezondheid, vaak in drie minuten tijd. ‘Dat is wel erg kort om bijvoorbeeld een depressie of borderline uit te leggen’, zegt Donker. ‘Maar als de informatie goed wordt overgebracht en het wetenschappelijk bewezen is, kan het dienen als psycho-educatie en is het een goede zaak. Er bestaan ook internetbehandelingen die wetenschappelijk bewezen zijn. Dat zijn dan weer mooie ontwikkelingen die kunnen helpen tegen de enorme wachtlijsten in de mentale gezondheidszorg.’
‘Openheid over psychische stoornissen is enorm belangrijk’, vult Pijnenborg aan. ‘Als gezondheidszorg zijn wij echter nog te weinig zichtbaar op sociale media. Want er is behoefte aan juiste informatie waarvan duidelijk is dat die klopt’, besluit ze.
